AETOS™

Κάλεσμα στους πολίτες να σπεύσουν να εμβολιαστούν προκειμένου να προστατευτούν από τη γρίπη, απηύθυναν οι εκπρόσωποι του Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου (ΠΦΣ), καθώς παρατηρείται χαμηλή προσέλευση που οφείλεται τόσο στον καλό καιρό όσο και στην κόπωση του πληθυσμού έναντι του εμβολιασμού. Με θέμα «Η Προαγωγή του Αντιγριπικού Εμβολιασμού – Ο σημαντικός ρόλος του φαρμακοποιού», ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος (ΠΦΣ) πραγματοποίησε συνέντευξη Τύπου, όπου παρουσιάστηκαν επιστημονικά στοιχεία σχετικά με την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των αντιγριπικών εμβολίων. Ταυτόχρονα, αναλύθηκε η πορεία διενέργειας του αντιγριπικού εμβολιασμού και αυτή τη χρονιά. Μέχρι στιγμής έχουν διενεργηθεί συνολικά 1.500.000 εμβολιασμοί και από αυτούς στα φαρμακεία έχουν διενεργηθεί 1.350.000. Στα φαρμακεία από 2 έως 13 Νοεμβρίου διενεργήθηκαν χωρίς ιατρική συνταγή 423.000 εμβολιασμοί και με συνταγή 307.000. Για το μήνα Οκτώβριο οι εμβολιασμοί στο φαρμακείο έφτασαν τις 620.000. «Ακόμα μια φορά αποδεικνύεται η τεράστια εμπιστοσύνη του Έλληνα Πολίτη στο Ελληνικό φαρμακείο και στον Έλληνα Φαρμακοποιό. Ο χώρος του φαρμακείου μετεξελίσσεται σε χώρο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και Πρόληψης», ανέφερε κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου ο πρόεδρος του Πανελληνίου Φαρμακευτικού Συλλόγου Απόστολος Βαλτάς. Ανακοίνωσε, μάλιστα, ότι στον τομέα της πρόληψης υπάρχουν προτάσεις προς την Ελληνική Πολιτεία για συνεργασία σε προγράμματα που έχει εξαγγείλει το Υπουργείο Υγείας. Στο ρόλο του Φαρμακοποιού στην ΠΦΥ αναφέρθηκε ο Δρ. Ανδρέας Παπαπετρόπουλος, Καθηγητής Φαρμακολογίας, Διευθυντής Εργαστηρίου Φαρμακολογίας του Τμήματος Φαρμακευτικής του ΕΚΠΑ, Αντιπρόεδρος Τμήματος Φαρμακευτικής και Πρόεδρος Ευρωπαϊκής Εταιρείας Φαρμακολογίας. «Τα κοινοτικά φαρμακεία αποτελούν προσβάσιμες δομές πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, ενώ οι φαρμακοποιοί είναι για πολλούς πολίτες οι πρώτοι επαγγελματίες υγείας τους οποίους συμβουλεύονται. Η πανεπιστημιακή εκπαίδευση, αλλά και η επαγγελματική εμπειρία των φαρμακοποιών επιτρέπουν, και πολλές φορές επιβάλλουν, τη συμμετοχή τους σε πολλές δράσεις που αφορούν την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας». Αναφερόμενος στον αντιγριπικό εμβολιασμό είπε ότι στοχεύει ιδιαίτερα στην προστασία της υγείας ηλικιωμένων, ασθενών με χρόνιες παθήσεις όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, το άσθμα και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, πολύ μικρών παιδιών και εγκύων. Σε αυτές τις κατηγορίες ασθενών, η σοβαρή νόσηση είναι περισσότερο πιθανή. Ο εμβολιασμός συνιστάται και σε εργαζόμενους σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας και σε ειδικούς πληθυσμούς (πχ νεοσύλλεκτοι). Προκειμένου να είναι αποτελεσματικός ο αντιγριπικός εμβολιασμός, η ΕΕ. έχει θέσει ως στόχο την κάλυψη τουλάχιστον του 75% των ατόμων που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου για σοβαρή – απειλητική για τη ζωή – νόσηση. Η χώρα μας υπολείπεται αυτού του ποσοστού κατά το 1/3 με εμβολιαστική κάλυψη που συνήθως κινείται λίγο κάτω από το 50%. «Έχει παρατηρηθεί ότι χώρες στις οποίες οι φαρμακοποιοί συμμετέχουν ενεργά στην εμβολιαστική εκστρατεία εμφανίζουν αυξημένα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού», είπε. Για την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων μίλησε ο Δρ. Κωνσταντίνος Δεμέτζος, Καθηγητής Φαρμακευτικής Τεχνολογίας και Νανοτεχνολογίας του Τμήματος Φαρμακευτικής στο ΕΚΠΑ και Πρόεδρος της Ελληνικής Φαρμακευτικής Εταιρίας. «Τα εμβόλια είναι σπουδαία προϊόντα υψηλής τεχνολογίας και αποτελεσματικότητας, τα οποία προστατεύουν τους πολίτες και συμβάλουν στην δημόσια υγεία. Τα εμβόλια εναντίον του ιού της γρίπης θα πρέπει να τα εμπιστευόμαστε και να τα χρησιμοποιούμε, με βάση τις οδηγίες που κάθε χρόνο επικαιροποιούνται, τόσο σε Ευρωπαϊκό όσο και σε Εθνικό επίπεδο. Όλα τα εμβόλια εναντίον των στελεχών της εποχικής γρίπης είναι ασφαλή και αποτελεσματικά», τόνισε. Πηγή: NeaDiatrofis

Γεγονότα στις 21 Νοεμβρίου 164 π.Χ. Ο Ιούδας Μακκαβαίος αναστυλώνει το Ναό της Ιερουσαλήμ. Το γεγονός εορτάζεται ετησίως από τους Ιουδαίους στη γιορτή του Χανουκά. 235 Ο Πάπας Ανθηρός διαδέχεται τον Πάπα Ποντιανό στον παπικό θρόνο. 1783 Πραγματοποιείται στο Παρίσι η πρώτη πτήση επανδρωμένου αερόστατου. Εφευρέτες οι Αδελφοί Μονγκολφιέ και επιβάτες ο Γάλλος καθηγητής Ζαν Φρανσουά Πιλάτρ ντε Ροζιέ και ο μαρκήσιος Φρανσουά Λοράν ντ' Αρλάντ. Η πτήση τους διήρκεσε 25 λεπτά. 1877 Ο Τόμας Έντισον ανακοινώνει ότι ανακάλυψε το φωνόγραφο, ένα μέσο καταγραφής και αναπαραγωγής ήχου. 1897 Μετά τον άτυχο ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 υπογράφεται η συνθήκη ειρήνης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στην Κωνσταντινούπολη, με την οποία τροποποιούνται τα ελληνοτουρκικά σύνορα σε βάρος της Ελλάδας και επιβάλλεται στην Ελλάδα ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος και η υποχρέωση να καταβάλλει στην Τουρκία 4.000.000 τουρκικές λίρες, ως πολεμική αποζημίωση. 1912 Το υποβρύχιο ΔΕΛΦΙΝ του τότε Ελληνικού Βασιλικού Ναυτικού πραγματοποιεί την πρώτη πολεμική περιπολία υποβρυχίου στη παγκόσμια ιστορία. Περιοχή περιπολίας ήταν το Βόρειο Αιγαίο. 1916 Το πλωτό νοσοκομείο Βρετανικός και αδελφό πλοίο του Τιτανικού βυθίζεται ανάμεσα στο ακρωτήριο του Σουνίου και του νησιού Κέα. 1920 Κατά την διάρκεια αγώνα Γαελικού ποδοσφαίρου στο Δουβλίνο, βρετανικές Δυνάμεις ανοίγουν πυρ εναντίον οπαδών, σε αντίποινα για την επίθεση του Ιρλανδικού Επαναστατικού Στρατού το πρωί της ίδιας ημέρας εναντίον Βρετανών, ενώ αργότερα το βράδυ της ίδιας ημέρας δολοφονούνται 3 Ιρλανδοί κρατούμενοι. Συνολικά εκείνη την ημέρα, η οποία έγινε γνωστή ως Ματωμένη Κυριακή, σκοτώθηκαν 31 άτομα 1940 Ο Ελληνικός Στρατός, μετά από επιθετικές επιχειρήσεις από τις 14 Νοεμβρίου, καταλαμβάνει το Λεσκοβίκι, την Κορυτσά και τους ορεινούς όγκους Μόροβα και Ιβάν. 1962 Πραγματοποιείται, χωρίς επεισόδια, η πολυσυζητημένη συγκέντρωση της Ένωσης Κέντρου στην πλατεία Κλαυθμώνος. 1962 Υπογράφεται η σύμβαση μεταξύ ελληνικού Δημοσίου, του Ελληνοαμερικανού επιχειρηματία Τομ Πάπας και της ESSO για τη δημιουργία βιομηχανικού συγκροτήματος στη Θεσσαλονίκη. Προβλέπεται η ανέγερση δεύτερου διυλιστηρίου καθώς και άλλων βιομηχανιών. 1962 Υπογράφεται, ύστερα από κοπιώδεις διαβουλεύσεις, η νέα σύμβαση του ελληνικού Δημοσίου με την Ολυμπιακή Αεροπορία του Αριστοτέλη Ωνάση. Γεννήσεις στις 21 Νοεμβρίου 1694 Βολταίρος, Γάλλος φιλόσοφος 1840 Βικτωρία Αυγούστα, αυτοκράτειρα της Γερμανίας 1854 Πάπας Βενέδικτος ΙΕ΄ 1898 Ρενέ Μαγκρίτ, Βέλγος ζωγράφος 1904 Κόλμαν Χόκινς, Αμερικανός σαξοφωνίστας 1925 Βέλικο Καντίεβιτς, Γιουγκοσλάβος στρατηγός 1935 Φαϊρούζ, Λιβανέζα τραγουδίστρια 1948 Μισέλ Σουλεϊμάν, Λιβανέζος πολιτικός 1965 Μπιόρκ, Ισλανδή τραγουδίστρια 1965 Αλεξάντερ Σίντιγκ, Σουδανός ηθοποιός 1966 Θανάσης Κολιτσιδάκης, Έλληνας ποδοσφαιριστής Θάνατοι στις 21 Νοεμβρίου 496 Πάπας Γελάσιος Α΄ 1555 Γκεόργκιους Αγκρικόλα, Γερμανός λόγιος και επιστήμονας 1695 Χένρι Πέρσελ, Άγγλος συνθέτης 1811 Χάινριχ φον Κλάιστ, Γερμανός συγγραφέας 1824 Πάνος Κολοκοτρώνης, Έλληνας αγωνιστής 1881 Αμί Μπουέ, Γερμανός γεωλόγος 1916 Φραγκίσκος Ιωσήφ Α', αυτοκράτορας της Αυστρίας 1922 Ρικάρδο Φλόρες Μαγόν, Μεξικανός δημοσιογράφος και ακτιβιστής 1942 Τζέιμς Χέρτζογκ, Νοτιοαφρικανός στρατηγός και πολιτικός 1970 Τσαντρασεκάρα Ράμαν, Ινδός φυσικός 2000 Εμίλ Ζάτοπεκ, Τσέχος δρομέας 2006 Χασάν Γκουλέντ Απτιντόν, πρόεδρος του Τζιμπουτί 2013 Ντιμίτρι Μιχαλάς, Αμερικανός αστρονόμος και συγγραφέας 2013 Μαντ Ντογκ Βασόν, Καναδός παλαιστής Πηγή: Ηellenism

Τα τελευταία ιδιαίτερα χρόνια, στην καθημερινότητα των Νεοελλήνων έχουν “εισβάλλει” ξένες λέξεις, όπως fast food, take away, live streaming, click away κ.λπ., ώστε να έχει τεθεί το ερώτημα: Πόσο κινδυνεύει με αλλοίωση η ελληνική γλώσσα; Τι είναι όμως η ελληνική γλώσσα, που δίκαια θεωρείται η ωραιότερη γλώσσα του κόσμου: Η Ελληνική γλώσσα χτίστηκε πάνω στα μαθηματικά, και αυτό που ελάχιστοι ακόμα ξέρουν είναι ότι κάθε λέξη στην Ελληνική έχει μαθηματικό υπόβαθρο. Τα γράμματα στην Ελληνική γλώσσα δεν είναι στείρα σύμβολα. Όρθια, ανάποδα με ειδικό τονισμό, αποτελούσαν το σύνολο των 1.620 συμβόλων που χρησιμοποιούνταν στην Αρμονία (Μουσική στα Νεοελληνικά). Η πιο σημαντική τους ιδιότητα είναι ότι το κάθε γράμμα έχει μια αριθμητική τιμή/αξία, κάθε γράμμα είναι ένας αριθμός, οπότε κατ’ επέκταση και κάθε λέξη είναι ένας αριθμός. Μια τεράστια γνώση κλειδωμένη-κωδικοποιημένη μέσα στις λέξεις λόγω της μαθηματικών τιμών που έχουν. Ένας από τους πρωτοπόρους επί του θέματος ήταν ο μέγιστος Πυθαγόρας. Οι αριθμοί, τα σχήματα, η αρμονία και τα άστρα έχουν κάτι κοινό, έτσι αντίστοιχα τα Μαθηματικά (αριθμοί), η Γεωμετρία (σχήματα), η Αρμονία (μουσική) και η Αστρο-νομία (αστήρ=α - χωρίς - στήριγμα + φυσικοί νόμοι που τα διέπουν) ήταν αδελφές επιστήμες κατά τον Πυθαγόρα, που με τη συγκεκριμένη σειρά που αναφέραμε ήταν η σκάλα για την εξέλιξη (= εκ - του - έλικος, DNA) του νου-ψυχής προς τον Δημιουργό. Έναν Δημιουργό που δημιούργησε βάσει αυτών των τεσσάρων επιστημών. Είκοσι επτά σύμβολα-αριθμοί με αριθμητική αξία συνθέτουν το Ελληνικό Αλφάβητο, 3 ομάδες από 9 σύμβολα-αριθμούς η κάθε ομάδα, με άθροισμα κάθε ομάδας 45, 450, 4.500. Για να δούμε μερικά παραδείγματα: ΑΛΦΑ = 1+30+500+1= 532 =>5+3+2= 10 => 1+0= 1 ΕΝ = 5+50 = 55 => 5+5 = 10 => 1+0= 1 ΟΜΙΚΡΟΝ = 70+40+10+20+100+70+50= 360, όσες και οι μοίρες του κύκλου. Για να είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τα νοήματα των εννοιών των λέξεων της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας πρέπει πρωτίστως να γνωρίζουμε κάποια πράγματα για την ίδια την Ελληνική γλώσσα. Η Αρχαία Ελληνική γλώσσα είναι η μοναδική η οποία δεν είναι βασισμένη στο ότι κάποιοι απλά κάθισαν και συμφώνησαν να ονομάζουν ένα αντικείμενο «χ» ή «ψ», όπως όλες οι υπόλοιπες στείρες γλώσσες του κόσμου. Η Ελληνική γλώσσα είναι ένα μαθηματικό αριστούργημα, το οποίο θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε. Η αρχή των πάντων είναι το ίδιο το Ελληνικό Αλφάβητο (το οποίο φυσικά δεν το πήραμε από κάποιον άλλον, όπως θα δούμε παρακάτω, διότι εκ των πραγμάτων δε γίνεται). Τα γράμματα του Ελληνικού Αλφαβήτου στο σύνολό τους ήταν 33, όσοι και οι σπόνδυλοι, οι 5 τελευταίοι σπόνδυλοι (που παίζουν τον ρόλο της κεραίας) έχουν άμεση σχέση με τον εγκέφαλο και αντιστοιχούν στα 5 τελευταία άρρητα γράμματα, τα οποία γνώριζαν μόνο οι ιερείς, ένα από αυτά ήταν η Σώστικα (ή Γαμμάδιον), η οποία στα Λατινικά έγινε swstika και οι ναζί το έκλεψαν και την ονομάσανε Σβάστικα. Το σύμβολο αυτό είναι του ζωογόνου Ηλίου (Απόλλωνα), οι ναζί το αντέστρεψαν για να συμβολίσουν το αντίθετο του ζωογόνου Ήλιου, δηλαδή του σκοτεινού θανάτου. Υπήρχαν ακόμα κάποια γράμματα τα οποία στην πάροδο του χρόνου καταργήθηκαν, όπως τα Δίγαμμα (F), Κόππα (Q), Στίγμα (S’) και Σαμπί (ϡ). Ο Πυθαγόρας μάς ενημερώνει για τα 3 επίπεδα της Ελληνικής γλώσσας, τα οποία είναι τα εξής: * Ομιλών. * Σημαίνον (α. σήμα, β. σημαινόμενο). * Κρύπτον (α. διαστήματα, β. κραδασμός, γ. λεξάριθμος, δ. τονάριθμος). - Το πρώτο είναι η ομιλία. - Το δεύτερο είναι η σχέση του σήματος με το σημαινόμενο, που θα αναλύσουμε παρακάτω. - Το τρίτο είναι το διάστημα (απόσταση και χρόνος), ο κραδασμός (που αφυπνίζει τον εγκέφαλο μέσω ιδιοσυχνοτήτων από τους δημιουργηθέντες παλμούς - Παλλάδα Αθηνά), ο λεξάριθμος (σχέση γραμμάτων και λέξεων με αριθμούς) και ο τονάριθμος (σχέση γραμμάτων και λέξεων με μουσικούς τόνους). Το κάθε γράμμα αντιστοιχούσε σε έναν αριθμό, αλλά και σε έναν μουσικό τόνο, άρα γράμμα = αριθμός = τόνος (μουσικός), πράγμα που φανερώνει ότι στη γλώσσα μας πίσω από τα γράμματα-λέξεις υπάρχουν αριθμοί (λεξάριθμοι) και μουσικοί φθόγγοι (τονάριθμοι). Οι 4 αδελφές επιστήμες κατά τον Πυθαγόρα ήταν: Αριθμοί (Μαθηματικά), Σχήματα (Γεωμετρία), Μουσική (Αρμονία) και Αστρονομία. Οι επιστήμες αυτές είναι αλληλένδετες και βρίσκονται η μία μέσα στην άλλη, όπως οι Ρωσικές μπαμπούσκες. Συνδυάστε τώρα το αλφάβητο που εσωκλείει αριθμούς και μουσικούς τόνους με τις 4 αυτές επιστήμες. Αστρονομία = αστήρ + νόμος, α - στηρ = αυτό που δε στηρίζεται, άρα Αστρονομία = οι συμπαντικοί νόμοι που διέπουν αυτό που δε στηρίζεται κάπου, οι οποίοι έχουν να κάνουν με τη μουσική (Αρμονία), τα σχήματα (Γεωμετρία), τους αριθμούς (Μαθηματικά) και όλα αυτά με τον Αιθέρα, ο οποίος περιβάλλει τις ουράνιες σφαίρες. Ο Πυθαγόρας άκουγε την αρμονία (μουσική) των ουρανίων σφαιρών, άρα μιλάμε μια γλώσσα η οποία έχει να κάνει με τη ροή του σύμπαντος. Η Ελληνική γλώσσα είναι η μοναδική η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για Η/Υ λόγω της μαθηματικότητας και μουσικότητας όχι μόνο του Αλφαβήτου-λέξεων, αλλά και των μαθηματικών εννοιών που γεννώνται, π.χ. η λέξη ΘΕΣΙΣ γίνεται: συνΘεσις, επίΘεσις, κατάΘεσις, υπόΘεσις, έκΘεσις, πρόσΘεσις, πρόΘεσις, ανάΘεσις, διάΘεσις, αντίΘεσις κτλ., κτλ. Αν τώρα αυτές τις λέξεις τις μεταφράσουμε στα Αγγλικά, είναι εντελώς άσχετες μεταξύ τους. Το ότι δε γίνεται το Αλφάβητο να είναι αντιγραμμένο από κάπου αλλού φαίνεται από το ότι από το 2300 π.Χ. ο Όμηρος ήδη έχει στη διάθεσή του 6.500.000 πρωτογενείς λέξεις (πρώτο πρόσωπο ενεστώτα και ενικού αριθμού), τις οποίες, αν τις πολλαπλασιάσουμε x 72, που είναι οι κλήσεις, θα βγάλουμε ένα τεράστιο αριθμό, ο οποίος δεν είναι ο τελικός, διότι μην ξεχνάμε ότι η Ελληνική γλώσσα δεν είναι στείρα, ΓΕΝΝΑ. Αν συγκρίνουμε τώρα π.χ. την Αγγλική γλώσσα που έχει 80.000 λέξεις, εκ των οποίων το 80% είναι ελληνικές, όπως μας ενημερώνει το Πανεπιστήμιο της Ουαλίας, και μετρήσουμε ότι αυτή η στείρα γλώσσα εξελίσσεται 1.000 χρόνια, μπορούμε αβίαστα να βγάλουμε το συμπέρασμα ότι ο Όμηρος παραλαμβάνει μια γλώσσα η οποία έχει βάθος πολλών χιλιετιών... Όμως η απόλυτη απόδειξη είναι η ίδια η μαθηματικότητά της, η οποία δεν υπάρχει σε καμία άλλη γλώσσα του πλανήτη. Μην ξεχνάμε ακόμα το ότι ο Δημιουργός χρησιμοποιεί μαθηματικά για τη δημιουργία, άρα η γλώσσα μας έχει αναγκαστικά σχέση με την πηγή. Πριν όμως από το “Κρύπτον” υπάρχει το “Σημαίνον”, δηλαδή η σύνδεση των λέξεων με τις έννοιες αυτών. Είπανε νωρίτερα ότι οι ξένες διάλεκτοι ορίστηκαν κατόπιν συμφωνίας, δηλαδή κάποιοι συμφώνησαν ότι το τάδε αντικείμενο θα το ονομάσουν “Χ”, κάτι που κάνει τις γλώσσες στείρες, άρα δεν μπορούν να γεννήσουν νέες λέξεις, άρα δεν υπάρχει μαθηματικότητα, άρα δε δύναται να περιγράψουν νέες έννοιες που υπάρχουν στη φύση, με αποτέλεσμα ο εγκέφαλος, εφόσον δεν μπορεί να περιγράψει μέσω των νέων λέξεων καινούργιες έννοιες, μένει στο σκοτάδι, έτσι οι νευρώνες του εγκεφάλου δε γεννούν νέους εν αντιθέσει με όσους χρησιμοποιούν την Ελληνική. Πώς θα μπορούσε π.χ. ο Άγγλος ή ο Γάλλος ή ο Χ, Υ με μια λέξη που έχει 10 έννοιες να περιγράψει με ακρίβεια άρα και σαφήνεια μια βαθύτερη έννοια; Πόσω μάλλον τις πολλαπλές πλευρές αυτής; Δεν μπορεί. Να λοιπόν το γιατί όλα ξεκίνησαν εδώ. Το “Σημαίνον” λοιπόν είναι η σύνδεση του σήματος με το σημαινόμενο, δηλαδή η ίδια η λέξη είναι δημιουργημένη με τέτοιο τρόπο που περιγράφει την έννοια που εσωκλείει μέσα της. Παράδειγμα: Η ονοματοδοσία της λέξης ΚΑΡΥΟΝ (Καρύδι) προέρχεται από μια παρατήρηση της φύσης (όπως όλες οι λέξεις), δηλαδή όταν δύο κερασφόρα ζώα (κριοί, τράγοι κτλ.) τρα. κάρ. ουν με τα κέρ. ατα τους ακούγεται το “κρακ” ή “καρ”, ο ήχος αυτός έδωσε το όνομα “κέρας” (κέρατο), το κέρας έδωσε το όνομα “κράτα” ή “κάρα” (κεφάλι) και το υποκοριστικό αυτού, το “κάρυον” (μικρό κεφάλι). Το κάρυον (καρύδι) μοιάζει καταπληκτικά με το ανθρώπινο κεφάλι και το εσωτερικό του με εγκέφαλο. Το Υ είναι η ρίζα του ρήματος ΥΩ (βρέχω), όπου υπάρχει το Υ υπάρχει κοιλότητα (ή κυρτότητα), δηλαδή θηλυκώνει κάτι, η βροχή (υγρό στοιχείο) μπαίνει (θηλυκώνεται) μέσα στη γη. Το μουσικό-αριθμητικό αλφάβητο δημιουργεί μουσικο-μαθηματικές λέξεις, οι οποίες περιγράφουν αντίστοιχες έννοιες, οι οποίες προέρχονται από την παρατήρηση της φύσεως, δηλαδή της Δημιουργίας, άρα κατ’ επέκταση του ίδιου του Δημιουργού, αλλά η ερώτηση είναι πόσες χιλιετίες μπορεί να χρειάστηκαν για να δημιουργηθεί αυτό το τέλειο μαθηματικό σύμπλεγμα, που τα γράμματα είναι αριθμοί και συνάμα μουσικοί τόνοι και οι λέξεις, δηλαδή το σύνολο των αριθμών και των μουσικών τόνων, κρύβουν μέσα τους, εκτός από σύνθετες μουσικές αρμονίες, έννοιες οι οποίες δεν είναι καθόλου τυχαίες, αλλά κατόπιν εκτενέστατης παρατηρήσεως της φύσης; Ευλόγως λοιπόν ο Αντισθένης μάς υπενθυμίζει «Αρχή σοφίας η των ονομάτων επίσκεψις». Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ

Η ελληνική γλώσσα περιλαμβάνει λέξεις και έννοιες που παραμένουν χωρίς απόδοση στις υπόλοιπες γλώσσες, όπως άμιλλα, θαλπωρή και φιλότιμο. Η αγγλική γλώσσα έχει 490.000 λέξεις, από τις οποίες 41.615 λέξεις προέρχονται από την ελληνική γλώσσα (βιβλίο Γκίνες). Η Ελληνική, με τη μαθηματική δομή της, είναι η γλώσσα της πληροφορικής και της νέας γενιάς των εξελιγμένων υπολογιστών, διότι μόνο σε αυτή δεν υπάρχουν όρια (Μπιλ Γκέιτς, Microsoft). Η Ελληνική και η Κινεζική είναι οι μόνες γλώσσες με συνεχή ζώσα παρουσία από τους ίδιους λαούς και στον ίδιο χώρο εδώ και 4.000 έτη. Όλες οι γλώσσες θεωρούνται κρυφοελληνικές, με πλούσια δάνεια από τη μητέρα των γλωσσών, την Ελληνική (Francisco Adrados, γλωσσολόγος). Η ελληνική γλώσσα περιλαμβάνει λέξεις και έννοιες που παραμένουν χωρίς απόδοση στις υπόλοιπες γλώσσες, όπως άμιλλα, θαλπωρή και φιλότιμο. Μόνον η ελληνική γλώσσα ξεχωρίζει τη ζωή από το βίο, την αγάπη από τον έρωτα. Μόνον αυτή διαχωρίζει, διατηρώντας το ίδιο ριζικό θέμα, το ατύχημα από το δυστύχημα, το συμφέρον από το ενδιαφέρον. Το εκπληκτικό είναι ότι η ίδια η ελληνική γλώσσα μάς διδάσκει συνεχώς πώς να γράφουμε σωστά. Μέσω της ετυμολογίας, μπορούμε να καταλάβουμε ποιος είναι ο σωστός τρόπος γραφής, ακόμα και λέξεων που ποτέ δεν έχουμε δει ή γράψει. Το «πειρούνι», παραδείγματος χάριν, για κάποιον που έχει βασικές γνώσεις αρχαίων ελληνικών, είναι προφανές ότι γράφεται με «ει» και όχι με «ι», όπως πολύ άστοχα το γράφουμε σήμερα. Ο λόγος είναι πολύ απλός: το «πειρούνι» προέρχεται από το ρήμα «πείρω», που σημαίνει τρυπώ – διαπερνώ, ακριβώς επειδή τρυπάμε με αυτό το φαγητό, για να το πιάσουμε. Επίσης, η λέξη «συγκεκριμένος» φυσικά και δεν μπορεί να γραφτεί «συγκεκρυμμένος», καθώς προέρχεται από το «κριμένος» (αυτός που έχει δηλαδή κριθεί) και όχι βέβαια από το «κρυμμένος» (αυτός που έχει κρυφτεί). Γράφουμε σωστά Επομένως, το γεγονός ότι υπάρχουν πολλά γράμματα για τον ίδιον ήχο (π.χ., η, ι, υ, ει, οι κτλ) όχι μόνο δε θα έπρεπε να μας δυσκολεύει, αλλά αντιθέτως θα έπρεπε να μας βοηθά να γράφουμε πιο σωστά, εφόσον βεβαίως κατανοούμε κατ’ αρχήν τη γλώσσα μας. Επιπλέον, η ορθογραφία, με τη σειρά της, μας βοηθά αντίστροφα στην ετυμολογία αλλά και στην ανίχνευση της ιστορικής πορείας καθεμιάς λέξης. Κι αυτό που μπορεί να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε την καθημερινή μας γλώσσα, τη νέα ελληνική, περισσότερο από οτιδήποτε άλλο είναι η γνώση των Αρχαίων Ελληνικών. Είναι πραγματικά συγκλονιστικό συναίσθημα το να μιλάς και ταυτόχρονα να συνειδητοποιείς τι ακριβώς λες, να εκστομίζεις την κάθε λέξη, το σημαίνον, και ταυτόχρονα να σκέφτεσαι τη σημασία της, το σημαινόμενο. Είναι πραγματικά κρίμα να διδάσκονται τα Αρχαία Ελληνικά με τέτοιον τρόπο στο σχολείο, ώστε να καθίσταται αντιπαθές κάτι τόσο όμορφο και συναρπαστικό. Η σοφία της Ελληνικής Στη γλώσσα υπάρχουν το σημαίνον (η λέξη) και το σημαινόμενο (η έννοια). Στην ελληνική γλώσσα αυτά τα δύο έχουν πρωτογενή σχέση, καθώς, αντίθετα με τις άλλες γλώσσες, το σημαίνον δεν είναι μια τυχαία σειρά από γράμματα. Σε μια συνηθισμένη γλώσσα, όπως τα Αγγλικά, μπορούμε να συμφωνήσουμε όλοι να λέμε το σύννεφο car και το αυτοκίνητο cloud, κι αυτό να ισχύει από τη στιγμή κιόλας που θα συμφωνηθεί. Στα Ελληνικά κάτι τέτοιο είναι αδύνατον. Γι’ αυτόν το λόγο πολλοί διαχωρίζουν την Ελληνική ως «εννοιολογική» γλώσσα από τις υπόλοιπες «σημειολογικές» γλώσσες. Μάλιστα, ο μεγάλος φιλόσοφος και μαθηματικός Βένερ Χάιζενμπεργκ είχε παρατηρήσει αυτήν τη σημαντική ιδιότητα της Ελληνικής, για την οποία είχε πει τα εξής: «Η θητεία μου στην αρχαία ελληνική γλώσσα υπήρξε η σπουδαιότερη πνευματική μου άσκηση. Στην γλώσσα αυτήν υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία ανάμεσα στη λέξη και στο εννοιολογικό της περιεχόμενο». Εν προκειμένω ο Αντισθένης έλεγε: «Αρχή σοφίας, η των ονομάτων επίσκεψις». Για παράδειγμα, ο «άρχων» είναι αυτός που έχει δική του γη (άρα=γη + έχων). Και πραγματικά, ακόμα και στις μέρες μας είναι πολύ σημαντικό να έχει κανείς δική του γη/δικό του σπίτι. «Βοηθός» σημαίνει αυτός που στο κάλεσμα τρέχει (βοή=φωνή + θέω=τρέχω). Ο αστήρ είναι το αστέρι, αλλά η ίδια η λέξη μάς λέει ότι κινείται, δε μένει ακίνητο στον ουρανό (α + στηρ, από το ίστημι που σημαίνει στέκομαι). Εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι πολλές φορές η λέξη περιγράφει ιδιότητες της έννοιας την οποίαν εκφράζει, αλλά με τέτοιον τρόπο, που εντυπωσιάζει και δίνει τροφή για τη σκέψη. Για παράδειγμα, ο «φθόνος» ετυμολογείται από το ρήμα «φθίνω», που σημαίνει μειώνομαι. Και πραγματικά, ο φθόνος ως συναίσθημα, σταδιακά, μας καταβάλλει και μας καταστρέφει. Ελαττώνει την αξία μας ως ανθρώπων και υπονομεύει ακόμη και την υγεία μας. Και βέβαια, όταν αναφερόμαστε σε κάτι που είναι τόσο πολύ, ώστε να μην τελειώνει, πώς το λέμε; Μα φυσικά «άφθονο». Έχουμε, επίσης, τη λέξη «ωραίος», που προέρχεται από την «ώρα». Και τούτο, διότι για να είναι κάτι ωραίο, πρέπει να έλθει και στην ώρα του. Ωραίο δεν είναι το φρούτο όταν είναι άγουρο ή σαπισμένο, και ωραία γυναίκα δεν είναι κάποια ούτε στα 70 της άλλα ούτε φυσικά και στα 10 της. Ούτε το καλύτερο φαγητό είναι ωραίο όταν είμαστε χορτάτοι, επειδή, σε αυτήν την περίπτωση, δεν μπορούμε να το απολαύσουμε. Εξάλλου, έχουμε τη λέξη «ελευθερία», για την οποία το «Ετυμολογικόν Μέγα» διατείνεται «παρά το ελεύθειν όπου ερά», δηλαδή το να πηγαίνει κανείς όπου αγαπά. Άρα, βάσει της ίδιας της λέξης, ελεύθερος είσαι όταν έχεις τη δυνατότητα να πας όπου αγαπάς. Ορισμένες ενδιαφέρουσες ερμηνείες Το «άγαλμα» ετυμολογείται από το «αγάλλομαι» (ευχαριστιέμαι), επειδή όταν βλέπουμε ένα όμορφο αρχαιοελληνικό άγαλμα, η ψυχή μας ευχαριστιέται, αγάλλεται. Και από το θέαμα αυτό επέρχεται η αγαλλίαση. Αν κάνουμε όμως την ανάλυση της λέξης αυτής, θα δούμε ότι είναι σύνθετη: αγάλλομαι + ίαση(=γιατρειά). Άρα, για να συνοψίσουμε, όταν βλέπουμε ένα όμορφο άγαλμα (ή οτιδήποτε όμορφο), η ψυχή μας αγάλλεται και γιατρευόμαστε. Και πραγματικά, γνωρίζουμε όλοι ότι η ψυχική μας κατάσταση συνδέεται άμεσα με τη σωματική μας υγεία. Παρεμπιπτόντως, η Ελληνική μάς λέει και τι είναι άσχημο. Από το στερητικό «α» και την λέξη σχήμα μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε τι. Για σκεφτείτε το λίγο. Σε αυτό το σημείο, δεν μπορούμε παρά να σταθούμε στην αντίστοιχη λατινική λέξη για το άγαλμα (που μόνο λατινική δεν είναι). Οι Λατίνοι ονόμασαν το άγαλμα statua από το ελληνικό «ίστημι» που ήδη αναφέραμε, και το ονόμασαν έτσι επειδή στέκει ακίνητο. Προσέξτε την τεράστια διαφορά στη φιλοσοφία μεταξύ των δύο γλωσσών: αυτό που στην Ελληνική σημαίνει κάτι τόσο βαθύ από εννοιολογικής απόψεως, για τους Λατίνους είναι απλώς ένα ακίνητο πράγμα. Είναι προφανής η σχέση που έχει η γλώσσα με τη σκέψη του ανθρώπου. Όπως λέει και ο George Orwell στο αθάνατο έργο του «1984», απλή γλώσσα σημαίνει και απλή σκέψη. Εκεί το καθεστώς προσπαθούσε να περιορίσει τη γλώσσα για να περιορίσει τη σκέψη των ανθρώπων, καταργώντας συνεχώς λέξεις. «Η γλώσσα και οι κανόνες αυτής αναπτύσσουν την κρίση» έγραφε ο Μιχάι Εμινέσκου, εθνικός ποιητής της Ρουμανίας. Μια πολύπλοκη γλώσσα αποτελεί μαρτυρία ενός προηγμένου πνευματικώς πολιτισμού. Το να μπορείς να μιλάς σωστά σημαίνει ότι ήδη είσαι σε θέση να σκέφτεσαι σωστά, να γεννάς διαρκώς λόγο και όχι να παπαγαλίζεις λέξεις και φράσεις. Η μουσικότητα της Ελληνικής Η ελληνική φωνή κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν «αυδή». Η λέξη αυτή δεν είναι τυχαία, αφού προέρχεται από το ρήμα «άδω», που σημαίνει τραγουδώ. Ο μεγάλος μας ποιητής και ακαδημαϊκός Νικηφόρος Βρεττάκος γράφει επί του προκειμένου: «Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φως θα ελιχθώ προς τα πάνω, όπως ένα ποταμάκι που μουρμουρίζει. Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους γαλάζιους διαδρόμους συναντήσω αγγέλους, θα τους μιλήσω Ελληνικά, επειδή δεν ξέρουνε γλώσσες. Μιλάνε μεταξύ τους με μουσική». Εξάλλου, ο γνωστός γάλλος συγγραφέας Ζακ Λακαριέρ μάς περιγράφει την ακόλουθη εμπειρία από το ταξίδι του στην Ελλάδα: «Άκουγα αυτούς τους ανθρώπους να συζητούν σε μια γλώσσα που ήταν για μένα αρμονική αλλά και ακατάληπτα μουσική. Αυτό το ταξίδι προς την πατρίδα –μητέρα των εννοιών μας– μου απεκάλυπτε έναν άγνωστο πρόγονο, που μιλούσε μια γλώσσα τόσο μακρινή στο παρελθόν, μα οικεία και μόνο από τους ήχους της. Αισθάνθηκα να τα έχω χαμένα, όπως αν μου είχαν πει ένα βράδυ ότι ο αληθινός μου πατέρας ή η αληθινή μου μάνα δεν ήταν αυτοί που με είχαν αναστήσει». Ο διεθνούς φήμης έλληνας μουσικός Ιάνης Ξενάκης είχε τονίσει πολλές φορές ότι η μουσικότητα της Ελληνικής είναι εφάμιλλη της συμπαντικής. Αλλά και ο Γίββων έκανε λόγο για μουσικότατη και γονιμότατη γλώσσα, που δίνει κορμί στις φιλοσοφικές αφαιρέσεις και ψυχή στα αντικείμενα των αισθήσεων. Ας μην ξεχνάμε ότι οι αρχαίοι Έλληνες δε χρησιμοποιούσαν ξεχωριστά σύμβολα για νότες, χρησιμοποιούσαν τα ίδια τα γράμματα του αλφαβήτου. «Οι τόνοι της ελληνικής γλώσσας είναι μουσικά σημεία που μαζί με τους κανόνες προφυλάσσουν από την παραφωνία μια γλώσσα κατ’ εξοχήν μουσική, όπως κάνει η αντίστιξη που διδάσκεται στα ωδεία ή οι διέσεις και υφέσεις που διορθώνουν τις κακόηχες συγχορδίες» σημειώνει η φιλόλογος και συγγραφέας Α. Τζιροπούλου – Ευσταθίου. Είναι γνωστό, εξάλλου, πως όταν οι ρωμαίοι πολίτες πρωτάκουσαν στη Ρώμη έλληνες ρήτορες, προσέρχονταν για να θαυμάσουν, ακόμη και όσοι δε γνώριζαν Ελληνικά, τους ανθρώπους που «ελάλουν ως αηδόνες». Ο Οράτιος έγραψε: «Η ελληνική φυλή γεννήθηκε ευνοημένη, με μια γλώσσα εύηχη, γεμάτη μουσικότητα». Δυστυχώς, στο διάβα των αιώνων, η μουσικότητα αυτή χάθηκε, προφανώς στα μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ

] Διαβάστε ένα καταπληκτικό άρθρο που δημοσιεύτηκε στο antibaro.gr σχετικά με την Ελληνική γλώσσα. Δεν θα σας πάρει πολύ ώρα και θα συνειδητοποιήσετε το έγκλημα που γίνεται σε ό,τι πιο πολύτιμο έχουμε: τη γλώσσα μας. Όπως είπε και ο George Orwell στο έργο του «1984», 'απλή γλώσσα σημαίνει και απλή σκέψη'. Εκεί το καθεστώς προσπαθούσε να περιορίσει την γλώσσα για να περιορίσει την σκέψη των ανθρώπων, καταργώντας συνεχώς λέξεις. Ότι ακριβώς δηλαδή πράττουν τα κόμματα στην Ελλάδα χρόνια τώρα. Δεν υπάρχει μεγαλύτερος εμπαιγμός από το να διατείνονται ότι η παιδεία είναι θέμα προϋπολογισμού και χρημάτων. Η παιδεία πάνω από όλα σημαίνει σεβασμός στη γλώσσα και σωστή εκμάθηση της στα σχολεία. Ακριβώς το αντίθετο από ότι κάνουν σήμερα τα 'κώμα-τα'. Η μαγεία της Ελληνικής γλώσσας Αλέξανδρος Αγγελής Αντίβαρο, Δεκέμβριος 2007 Η ΜΑΓΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Στις μέρες μας όπου αμφισβητούνται ακόμα και τα αυτονόητα, έχει αρχίσει να ακούγεται η άποψη ότι δεν υπάρχουν ανώτερες και κατώτερες γλώσσες, αλλά ότι όλες έχουν την ίδια αξία. Αυτό είναι τόσο παράλογο να το πιστεύει κανείς, όσο το να πιστεύει ότι μπορούν σε έναν αγώνα δρόμου όλοι οι δρομείς να τερματίσουν ταυτόχρονα. Κάτι τέτοιο είναι απλά αδύνατον. Το συγκεκριμένο παράδειγμα είναι κάτι πολύ απλό, πόσο μάλλον όταν έχουμε να κάνουμε με κάτι τόσο πολύπλοκο όσο η γλώσσα. Δηλαδή μπορεί μια γλώσσα πρωτόγονου επιπέδου με 10 διαφορετικές λέξεις να έχει την ίδια αξία με μια γλώσσα τόσο σύνθετη όσο οι σημερινές; Ποιός λογικός άνθρωπος μπορεί να το δεχτεί αυτό; Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι οι χιμπατζήδες χρησιμοποιούν μια «γλώσσα» με ένα λεξιλόγιο από τριάντα λέξεις-κραυγές.Σκοπός αυτού του κειμένου δεν είναι να υποβαθμίσει κάποιες γλώσσες, αλλά να αποδείξει με αντικειμενικά κριτήρια ότι δεν έχουν όλες οι γλώσσες την ίδια αξία (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η κάθε γλώσσα δεν έχει την αξία της). Υπάρχουν σήμερα περίπου 3.000 διαφορετικές γλώσσες (η πλειοψηφία των οποίων δεν έχει σύστημα γραφής). Είναι σίγουρο ότι κάθε γλώσσα έχει την δική της αξία και πρέπει να αγωνιζόμαστε όλοι ώστε όλες οι γλώσσες να επιβιώσουν. Δυστυχώς πολλές γλώσσες έχουν ήδη εκλείψει και θα εκλείψουν και στο μέλλον, και αυτό είναι πραγματικά μια αμαρτία. Όσο αμαρτία είναι όταν εξαφανίζεται ένα είδος ζώου διότι και η γλώσσα κάτι τέτοιο είναι, ένας «ζωντανός» οργανισμός που εξελίσσεται και είτε επιβιώνει είτε χάνεται. Πρακτική δυστυχώς συνέπεια αυτού είναι να χάνονται σημαντικά κομμάτια της εξέλιξης της ανθρώπινης πορείας, για την οποία δεν έχουμε ιδιαίτερα πολλές γνώσεις.Για πολλούς μη-Έλληνες γλωσσολόγους και ανθρώπους του πνεύματος, είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι η Ελληνική γλώσσα (ιδιαιτέρως τα Αρχαία Ελληνικά) είναι η ανώτερη μορφή γλώσσας που έχει επινοήσει ποτέ το ανθρώπινο πνεύμα. Οι απόψεις αυτές δεν είναι αυθαίρετες, αλλά βασίζονται σε κριτήρια αντικειμενικά σχετικά με την αξιολόγηση μιας γλώσσας. Παρακάτω θα περιγράψουμε μία σειρά από ιδιότητες τις Ελληνικής γλώσσας και θα αντιπαραβάλουμε κάποιες ξένες γλώσσες (συνήθως την Αγγλική, καθώς αυτή είναι η πιό διαδεδομένη) προς σύγκριση. ΠΛΟΥΤΟΣ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΥ Είναι γνωστή η έκφραση που χρησιμοποιούν οι Άγγλοαμερικάνοι όταν ψάχνουν να βρούν την κατάλληλη λέξη για κάποια έννοια «Οι Έλληνες θα έχουν μια λέξη για αυτό». Φράση την οποίαν πρώτος είχε γράψει ο καθηγητής Όλιβερ Τάπλιν στο βιβλίο του «Ελληνικό πυρ». [10]Ενώ η Αγγλική γλώσσα έχει, βάση του μεγάλου Αμερικανικού λεξικού Merriam-Webster, περίπου 166.724 λεξίτυπους (σύμφωνα με το ίδιο λεξικό 41.214 από αυτές τις λέξεις είναι αμιγώς Ελληνικές, χωρίς να υπολογίζουμε τις σύνθετες και τις Ελληνογενείς) [10], η Ελληνική γλώσσα περιλαμβάνει ήδη, στην καταγραφή μέχρι λίγο πριν από την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, 1.200.000 λεξίτυπους. Το εντυπωσιακό αυτό νούμερο προκύπτει από το έγκριτο TLG (Θησαυρός Ελληνικής Γλώσσης) το οποίο ακόμα δεν έχει τελειώσει την καταγραφή όλων των Ελληνικών κειμένων. Εκτιμάται μάλιστα από την διευθύντρια του TLG, κα Μαρία Παντελιά, ότι μόλις τελειώσει η καταγραφή θα έχουν αποθησαυριστεί ίσως μέχρι και 2.000.000 λεξίτυποι. Επιπλέον, σύμφωνα με τον κ Α. Κωσταντινίδη συγγραφέα των βιβλίων «Οι Ελληνικές λέξεις στην Αγγλική γλώσσα» και «Η οικουμενική διάσταση της Ελληνικής γλώσσης», πολλά λεξικά σταματούν την ετυμολογία της λέξης στην Λατινική ρίζα αγνοώντας το γεγονός ότι η πλειονότης των ίδιων των Λατινικών λέξεων έχουν Ελληνική ρίζα.Πολλές Ομηρικές λέξεις σώζονται ακόμα και σήμερα στις Ευρωπαϊκές γλώσσες, και αυτές οι πάμπολλες λέξεις φυσικά δεν εμπίπτουν στην κατηγορία των «αμιγώς Ελληνικών» που αναφέραμε νωρίτερα. Μία από αυτές τις λέξεις είναι το γνωστό «kiss». Ακούγεται αστεία σαν δήλωση ότι είναι στην ουσία Ελληνική λέξη ε; Και όμως, στα Αρχαία Ελληνικά, το «φιλώ» είναι «κυνέω / κυνώ», εξ’ ού και το προσκυνώ (σημαίνει κάνω ένα βήμα μπροστά και δίνω ένα φιλί). Στην προστακτική το ρήμα γίνεται «κύσον με», δηλαδή «φίλησε με», όπως θα είπε και η Πηνελόπη στον Οδυσσέα όταν τον είδε να επιστρέφει στην Ιθάκη. Στα Αγγλικά θα λέγαμε «kiss me». Ο βαθμός ομοιότητας των δύο φράσεων δεν αφήνει χώρο για αμφιβολίες. Και αυτό είναι μόνο ένα από τα πολλά παραδείγματα. ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΝΕΩΝ ΛΕΞΕΩΝ Η δύναμη της Ελληνικής γλώσσας βρίσκεται στην ικανότητά της να πλάθεται όχι μόνο προθεματικά ή καταληκτικά, αλλά διαφοροποιώντας σε μερικές περιπτώσεις μέχρι και την ρίζα της λέξης (π.χ. «τρέχω» και «τροχός» παρόλο που είναι από την ίδια οικογένεια αποκλίνουν ελαφρώς στην ρίζα). Η Ελληνική γλώσσα είναι ειδική στο να δημιουργεί σύνθετες λέξεις με απίστευτων δυνατοτήτων χρήσεις, πολλαπλασιάζοντας το λεξιλόγιο.Το διεθνές λεξικό Webster’s (Webster’s New International Dictionary) αναφέρει «Η Λατινική και η Ελληνική, ιδίως η Ελληνική, αποτελούν ανεξάντλητη πηγή υλικών για την δημιουργία επιστημονικών όρων.» [12] ενώ οι Γάλλοι λεξικογράφοι Jean Bouffartigue και Anne-Marie Delrieu τονίζουν «Η επιστήμη βρίσκει ασταμάτητα νέα αντικείμενα ή έννοιες. Πρέπει να τα ονομάσει. Ο θησαυρός των Ελληνικών ριζών βρίσκεται μπροστά της, αρκεί να αντλήσει από εκεί. Θα ήταν πολύ περίεργο να μην βρεί αυτές που χρειάζεται.».Ο Γάλλος συγγραφέας Ζακ Λακαρριέρ, έκθαμβος μπροστά στο μεγαλείο της Ελληνικής, είχε δηλώσει σχετικώς «Η Ελληνική γλώσσα έχει το χαρακτηριστικό να προσφέρεται θαυμάσια για την έκφραση όλων των ιεραρχιών με μια απλή εναλλαγή του πρώτου συνθετικού. Αρκεί κανείς να βάλει ένα παν- πρώτο- αρχί- υπέρ- ή μια οποιαδήποτε άλλη πρόθεση μπροστά σε ένα θέμα. Κι αν συνδυάσει κανείς μεταξύ τους αυτά τα προθέματα, παίρνει μια ατελείωτη ποικιλία διαβαθμίσεων. Τα προθέματα εγκλείονται τα μεν στα δε σαν μια σημασιολογική κλίμακα, η οποία ορθώνεται προς τον ουρανό των λέξεων.»Είναι αλήθεια ότι μπορούμε να βάλουμε και παραπάνω από μια πρόθεση μπροστά από μία λέξη, ακριβώς όπως περιγράφει ο Γάλλος φίλος μας. Παραδείγματα συνδυασμών πολλαπλών προθέσεων με λέξεις που να δημιουργούν νέες λέξεις υπάρχουν άπειρα. Αντικαταβάλλω, επαναδιατυπώνω, αντιπαρέρχομαι, ανακατασκευάζω κτλ.Στην Ιλιάδα του Ομήρου η Θέτις θρηνεί για ότι θα πάθει ο υιός της σκοτώνοντας τον Έκτωρα «διό και δυσαριστοτοκείαν αυτήν ονομάζει». Η λέξη αυτή από μόνη της είναι ένα μοιρολόι, δυς + άριστος + τίκτω (=γεννώ) και σημαίνει όπως αναλύει το Ετυμολογικόν το Μέγα «που για κακό γέννησα τον άριστο». [7] Ποιά άλλη γλώσσα στον κόσμο θα μπορούσε να αποδώσει σε μία μόνο λέξη τόσα πολλά και υψηλά νοήματα; Και όπως έλεγαν και οι Αρχαίοι, «το Λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν».Προ ολίγων ετών κυκλοφόρησε στην Ελβετία το λεξικό ανύπαρκτων λέξεων (Dictionnaire Des Mots Inexistants) όπου προτείνεται να αντικατασταθούν Γαλλικές περιφράσεις με μονολεκτικούς όρους από τα Ελληνικά. Π.χ. androprere, biopaleste, dysparegorete, ecogeniarche, elpidophore, glossoctonie, philomatheem tachymathie, theopempte κλπ, περίπου 2.000 λήμματα με προοπτική περαιτέρω εμπλουτισμού.Ο Godefroi Herman, ο Γάλλος μεταφραστής των Διονυσιακών του Νόννου, ομολογεί «Πόσες φορές μεταφράζοντας δεν ανέκραξα όπως ο Ρονσάρ: Πόσο είμαι περίλυπος που η γλώσσα η Γαλλική δεν δημιουργεί λέξεις όπως η Ελληνική... ωκύμορος, δύσποτμος, ολιγοφρονείν...». Η ΑΚΡΙΒΟΛΟΓΙΑ Στα Αγγλικά το ρήμα και το ουσιαστικό συχνά χρησιμοποιούν ακριβώς την ίδια λέξη π.χ. «drink» που σημαίνει και «ποτό» και «πίνω». Επιπλέον τα ονόματα δεν έχουν κλίσεις, για παράδειγμα στα Ελληνικά λέμε «Ο Θεός, του Θεού, τω Θεώ, τον Θεό, ω Θεέ» ενώ στα Αγγλικά έχουμε μια μόνο λέξη για όλες αυτές τις έννοιες, το «God». Είναι προφανές λοιπόν, ότι τουλάχιστον όσον αφορά την ακριβολογία, γλώσσες όπως τα Ελληνικά υπερτερούν σαφώς σε σχέση με γλώσσες σαν τα Αγγλικά. Είναι λογικό άλλωστε αν κάτσει να το σκεφτεί κανείς, ότι μπορεί πολύ πιο εύκολα να καθιερωθεί μια γλώσσα διεθνής όταν είναι πιο εύκολη στην εκμάθηση, από τη άλλη όμως μια τέτοια γλώσσα εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να είναι τόσο ποιοτική.Συνέπεια των παραπάνω είναι ότι η Αγγλική γλώσσα δεν μπορεί να είναι λακωνική όπως είναι η Ελληνική, καθώς για να μην είναι διφορούμενο το νόημα της εκάστοτε φράσης, πρέπει να χρησιμοποιηθούν επιπλέον λέξεις. Για παράδειγμα η λέξη «drink» σαν αυτοτελής φράση δεν υφίσταται στα Αγγλικά, καθώς μπορεί να σημαίνει «ποτό», «πίνω», «πιές» κτλ. Αντιθέτως στα Ελληνικά η φράση «πιές» βγάζει νόημα, χωρίς να χρειάζεται να βασιστείς στα συμφραζόμενα για να καταλάβεις το νόημά της.Παρένθεση: Να θυμίσουμε εδώ ότι στα Αρχαία Ελληνικά εκτός από Ενικός και Πληθυντικός αριθμός, υπήρχε και Δυϊκός αριθμός. Υπάρχει στα Ελληνικά και η Δοτική πτώση εκτός από τις υπόλοιπες 4 πτώσεις ονομαστική, γενική, αιτιατική και κλιτική. Η Δοτική χρησιμοποιείται συνεχώς στον καθημερινό μας λόγο (π.χ. Βάσει των μετρήσεων, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι...) και είναι πραγματικά άξιον λόγου το γιατί εκδιώχθηκε βίαια από την νεοελληνική γλώσσα. Ακόμα παλαιότερα, εκτός από την εξορισμένη αλλά ζωντανή Δοτική υπήρχαν και άλλες τρείς επιπλέον πτώσεις οι οποίες όμως χάθηκαν.Το ίδιο πρόβλημα, σε πολύ πιο έντονο φυσικά βαθμό, έχει και η Κινεζική γλώσσα. Όπως μας λέει και ο Κρητικός δημοσιογράφος Α. Κρασανάκης «Επειδή οι απλές λέξεις είναι λίγες, έχουν αποκτήσει πάρα πολλές έννοιες, για να καλύψουν τις ανάγκες της έκφρασης, πρβλ π.χ.: “σι” = γνωρίζω, είμαι, ισχύς, κόσμος, όρκος, αφήνω, θέτω, αγαπώ, βλέπω, φροντίζω, περπατώ, σπίτι κ.τ.λ., «πα» = μπαλέτο, οκτώ, κλέφτης, κλέβω... «πάϊ» = άσπρο, εκατό, εκατοστό, χάνω....» [1]. Ίσως να υπάρχει ελαφρά διαφορά στον τονισμό, αλλά δύσκολα μπορώ να φανταστώ πως θα μπορούσαν να υπάρχουν δεκάδες διαφορετικοί τονισμοί για μία μονοσύλλαβη λέξη, ώστε να διαχωρίσουν φωνητικά όλες οι πιθανές της έννοιες. Αλλά ακόμα και να υπάρχει, πως είναι δυνατόν να καταστήσεις ένα σημαντικό κείμενο (π.χ. συμβόλαιο) ξεκάθαρο; Η ΚΥΡΙΟΛΕΞΙΑ Στην Ελληνική γλώσσα ουσιαστικά δεν υπάρχουν συνώνυμα, καθώς όλες οι λέξεις έχουν λεπτές εννοιολογικές διαφορές μεταξύ τους. Για παράδειγμα η λέξη «λωποδύτης» χρησιμοποιείται για αυτόν που βυθίζει το χέρι του στο ρούχο (=λωπή) μας και μας κλέβει, κρυφά δηλαδή, ενώ ο «ληστής» είναι αυτός που μας κλέβει φανερά, μπροστά στα μάτια μας. Επίσης το «άγειν» και το «φέρειν» έχουν την ίδια έννοια. Όμως το πρώτο χρησιμοποιείται για έμψυχα όντα, ενώ το δεύτερο για τα άψυχα.Στα Ελληνικά έχουμε τις λέξεις «κεράννυμι», «μίγνυμι» και «φύρω» που όλες έχουν το νόημα του «ανακατεύω». Όταν ανακατεύουμε δύο στερεά ή δύο υγρά μεταξύ τους αλλά χωρίς να συνεπάγεται νέα ένωση (π.χ. λάδι με νερό), τότε χρησιμοποιούμε την λέξη «μειγνύω» ενώ όταν ανακατεύουμε υγρό με στερεό τότε λέμε «φύρω». Εξ’ ού και η λέξη «αιμόφυρτος» που όλοι γνωρίζουμε αλλά δεν συνειδητοποιούμε τι σημαίνει. Όταν οι Αρχαίοι Έλληνες πληγωνόντουσαν στην μάχη, έτρεχε τότε το αίμα και ανακατευόταν με την σκόνη και το χώμα. Το κεράννυμι σημαίνει ανακατεύω δύο υγρά και φτιάχνω ένα νέο, όπως για παράδειγμα ο οίνος και το νερό. Εξ’ ού και ο «άκρατος» (δηλαδή καθαρός) οίνος που λέγαν οι Αρχαίοι όταν δεν ήταν ανακατεμένος (κεκραμμένος) με νερό.Τέλος η λέξη «παντρεμένος» έχει διαφορετικό νόημα από την λέξη «νυμφευμένος», διαφορά που περιγράφουν οι ίδιες οι λέξεις για όποιον τους δώσει λίγη σημασία. Η λέξη παντρεμένος προέρχεται από το ρήμα υπανδρεύομαι και σημαίνει τίθεμαι υπό την εξουσία του ανδρός ενώ ο άνδρας νυμφεύεται, δηλαδή παίρνει νύφη. Γνωρίζοντας τέτοιου είδους λεπτές εννοιολογικές διαφορές, είναι πραγματικά πολύ αστεία μερικά από τα πράγματα που ακούμε στην καθημερινή – συχνά λαθεμένη – ομιλία (π.χ. «ο Χ παντρεύτηκε»).Η Ελληνική γλώσσα έχει λέξεις για έννοιες οι οποίες παραμένουν χωρίς απόδοση στις υπόλοιπες γλώσσες, όπως άμιλλα, θαλπωρή και φιλότιμο. Μόνον η Ελληνική γλώσσα ξεχωρίζει την ζωή από τον βίο, την αγάπη από τον έρωτα. Μόνον αυτή διαχωρίζει, διατηρώντας το ίδιο ριζικό θέμα, το ατύχημα από το δυστύχημα, το συμφέρον από το ενδιαφέρον. ΓΛΩΣΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ Το εκπληκτικό είναι ότι η ίδια η Ελληνική γλώσσα μας διδάσκει συνεχώς πως να γράφουμε σωστά. Μέσω της ετυμολογίας, μπορούμε να καταλάβουμε ποιός είναι ο σωστός τρόπος γραφής ακόμα και λέξεων που ποτέ δεν έχουμε δεί ή γράψει.Το «πειρούνι» για παράδειγμα, για κάποιον που έχει βασικές γνώσεις Αρχαίων Ελληνικών, είναι προφανές ότι γράφεται με «ει» και όχι με «ι» όπως πολύ άστοχα το γράφουμε σήμερα. Ο λόγος είναι πολύ απλός, το «πειρούνι» προέρχεται από το ρήμα «πείρω» που σημαίνει τρυπώ-διαπερνώ, ακριβώς επειδή τρυπάμε με αυτό το φαγητό για να το πιάσουμε. Επίσης η λέξη «συγκεκριμένος» φυσικά και δεν μπορεί να γραφτεί «συγκεκρυμμένος», καθώς προέρχεται από το «κριμένος» (αυτός που έχει δηλαδή κριθεί) και όχι βέβαια από το «κρυμμένος» (αυτός που έχει κρυφτεί). Άπειρα παραδείγματα τέτοιου είδους υπάρχουν, σχεδόν ολόκληρο το λεξικό της Ελληνικής.Άρα το να υπάρχουν πολλά γράμματα για τον ίδιο ήχο (π.χ. η, ι, υ, ει, οι κτλ) όχι μόνο δεν θα έπρεπε να μας δυσκολεύει, αλλά αντιθέτως να μας βοηθάει στο να γράφουμε πιο σωστά, εφόσον βέβαια έχουμε μια βασική κατανόηση της γλώσσας μας. Επιπλέον η ορθογραφία με την σειρά της μας βοηθάει αντίστροφα στην ετυμολογία αλλά και στην ανίχνευση της ιστορική πορείας της κάθε μίας λέξης. Η ΣΟΦΙΑ Στην γλώσσα έχουμε το σημαίνον (την λέξη) και το σημαινόμενο (την έννοια). Στην Ελληνική γλώσσα αυτά τα δύο έχουν πρωτογενή σχέση, καθώς αντίθετα με τις άλλες γλώσσες το σημαίνον δεν είναι μια τυχαία σειρά από γράμματα. Σε μια συνηθισμένη γλώσσα όπως τα Αγγλικά μπορούμε να συμφωνήσουμε όλοι να λέμε το σύννεφο car και το αυτοκίνητο cloud, και από την στιγμή που το συμφωνήσουμε και εμπρός να είναι έτσι. Στα Ελληνικά κάτι τέτοιο είναι αδύνατον. Για αυτόν τον λόγο πολλοί διαχωρίζουν τα Ελληνικά σαν «εννοιολογική» γλώσσα από τις υπόλοιπες «σημειολογικές» γλώσσες.Μάλιστα ο μεγάλος φιλόσοφος και μαθηματικός Βένερ Χάιζενμπεργκ είχε παρατηρήσει αυτή την σημαντική ιδιότητα για την οποία είχε πεί «Η θητεία μου στην αρχαία Ελληνική γλώσσα υπήρξε η σπουδαιότερη πνευματική μου άσκηση. Στην γλώσσα αυτή υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία ανάμεσα στην λέξη και στο εννοιολογικό της περιεχόμενο.»Όπως μας έλεγε και ο Αντισθένης, «Αρχή σοφίας, η των ονομάτων επίσκεψις». Για παράδειγμα ο «άρχων» είναι αυτός που έχει δική του γή (άρα=γή + έχων). Και πραγματικά, ακόμα και στις μέρες μας είναι πολύ σημαντικό να έχει κανείς δική του γή / δικό του σπίτι. Ο «βοηθός» σημαίνει αυτός που στο κάλεσμα τρέχει. Βοή=φωνή + θέω=τρέχω. Ο Αστήρ είναι το αστέρι, αλλά η ίδια η λέξη μας λέει ότι κινείται, δεν μένει ακίνητο στον ουρανό (α + στήρ από το ίστημι που σημαίνει στέκομαι).Αυτό που είναι πραγματικά ενδιαφέρον, είναι ότι πολλές φορές η λέξη περιγράφει ιδιότητες της έννοιας την οποίαν εκφράζει, αλλά με τέτοιο τρόπο που εντυπωσιάζει και δίνει τροφή για την σκέψη. Για παράδειγμα ο «φθόνος» ετυμολογείται από το ρήμα «φθίνω» που σημαίνει μειώνομαι. Και πραγματικά ο φθόνος σαν συναίσθημα, σιγά σιγά μας φθίνει και μας καταστρέφει. Μας «φθίνει» - ελαττώνει σαν ανθρώπους – και μας φθίνει μέχρι και τη υγεία μας. Και φυσικά όταν θέλουμε να χαρακτηρίσουμε κάτι που είναι τόσο πολύ ώστε να μην τελειώνει πως το λέμε; Μα φυσικά «άφθονο».Έχουμε την λέξη «ωραίος» που προέρχεται από την «ώρα». Διότι για να είναι κάτι ωραίο, πρέπει να έρθει και στην ώρα του. Ωραίο δεν είναι ένα φρούτο ούτε άγουρο ούτε σαπισμένο, και ωραία γυναίκα δεν είναι κάποια ούτε στα 70 της άλλα ούτε φυσικά και στα 10 της. Ούτε το καλύτερο φαγητό είναι ωραίο όταν είμαστε χορτάτοι, επειδή δεν μπορούμε να το απολαύσουμε. Ακόμα έχουμε την λέξη «ελευθερία» για την οποία το «Ετυμολογικόν Μέγα» διατείνεται «παρά το ελεύθειν όπου ερά» = το να πηγαίνει κανείς όπου αγαπά. Άρα βάσει της ίδιας της λέξης, ελεύθερος είσαι όταν έχεις την δυνατότητα να πάς όπου αγαπάς. Πόσο ενδιαφέρουσα ερμηνεία...Το άγαλμα ετυμολογείται από το αγάλλομαι (ευχαριστιέμαι) επειδή όταν βλέπουμε ένα όμορφο αρχαιοελληνικό άγαλμα η ψυχή μας αγάλλεται. Και από το θέαμα αυτό επέρχεται η αγαλλίαση. Αν κάνουμε όμως την ανάλυση της λέξης αυτής θα δούμε ότι είναι σύνθετη από αγάλλομαι + ίαση(=γιατρειά). Άρα για να συνοψίσουμε, όταν βλέπουμε ένα όμορφο άγαλμα (ή οτιδήποτε όμορφο), η ψυχή μας αγάλλεται και ιατρευόμαστε. Και πραγματικά, γνωρίζουμε όλοι ότι η ψυχική μας κατάσταση συνδέεται άμεσα με την σωματική μας υγεία. Παρένθεση: και μια και το έφερε η «κουβέντα», η Ελληνική γλώσσα μας λέει και τι είναι άσχημο. Από το στερητικό «α» και την λέξη σχήμα μπορούμε εύκολα να καταλάβουμε τι. Για σκεφτείτε το λίγο...Σε αυτό το σημείο, δεν μπορούμε παρά να σταθούμε στην αντίστοιχη Λατινική λέξη για το άγαλμα (που άλλο από Λατινική δεν είναι). Οι Λατίνοι ονόμασαν το άγαλμα, statua από το Ελληνικό «ίστημι» που ήδη αναφέραμε σαν λέξη, και το ονόμασαν έτσι επειδή στέκει ακίνητο. Προσέξτε την τεράστια διαφορά σε φιλοσοφία μεταξύ των δύο γλωσσών, αυτό που σημαίνει στα Ελληνικά κάτι τόσο βαθύ εννοιολογικά, για τους Λατίνους είναι απλά ένα ακίνητο πράγμα.Μια και αναφέραμε τα Λατινικά, ας κάνουμε άλλη μια σύγκριση. Ο άνθρωπος στα Ελληνικά ετυμολογείται ώς το όν που κυττάει προς τα πάνω (άνω + θρώσκω). Πόσο σημαντική και συναρπαστική ετυμολογία που μπορεί να αποτελέσει βάση ατελείωτων φιλοσοφικών συζητήσεων. Αντίθετα στα Λατινικά ο άνθρωπος είναι «Homo» που ετυμολογείται από το χώμα. Το όν που κυττάει ψηλά στον ουρανό λοιπόν για τους Έλληνες, σκέτο χώμα για τους Λατίνους... Υπάρχουν και άλλα παρόμοια παραδείγματα που θα μπορούσαν να αναφερθούν εδώ. Είναι λογικό στο κάτω κάτω ότι μια γλώσσα που βασίστηκε στην Ελληνική αντιγράφοντάς την, εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να έχει τα ίδια υψηλά νοήματα.Είναι προφανής η σχέση που έχει η γλώσσα με την σκέψη του ανθρώπου. Όπως λέει και ο George Orwell στο αθάνατο έργο του «1984», απλή γλώσσα σημαίνει και απλή σκέψη. Εκεί το καθεστώς προσπαθούσε να περιορίσει την γλώσσα για να περιορίσει την σκέψη των ανθρώπων, καταργώντας συνεχώς λέξεις. «Η γλώσσα και οι κανόνες αυτής αναπτύσσουν την κρίση» έγραφε ο Μιχάι Εμινέσκου, εθνικός ποιητής των Ρουμάνων. [16] Μια πολύπλοκη γλώσσα αποτελεί μαρτυρία ενός προηγμένου πνευματικά πολιτισμού. Το να μιλάς σωστά σημαίνει να σκέφτεσαι σωστά, να γεννάς διαρκώς λόγο και όχι να παπαγαλίζεις λέξεις και φράσεις.Όπως σημειώνει και ο «δικός μας» Κωνσταντίνος Τσάτσος, πρώην Υπουργός, πρώην Πρόεδρος Δημοκρατίας και συγγραφέας, «Όσο πιό προηγμένος είναι ο πολιτισμός ενός έθνους, τόσο πιό πλούσιες σε προϊστορία, και συνεπώς και σε ουσία, είναι οι λέξεις της γλώσσας... Με την γλώσσα μεταδίδομε λογικούς συνειρμούς και διεγείρομε συναισθήματα... Κάθε λαός έχει την γλώσσα που του αξίζει. Στην γλώσσα, όπως και στα τραγούδια του, εναποθηκεύεται ο πολιτισμός του... είναι ο πιό αδιάψευστος μάρτυρας της ιστορικής του συνείδησης και της ιστορικής του συνέχειας.» Η ΜΟΥΣΙΚΟΤΗΤΑ Η Ελληνική φωνή κατά την αρχαιότητα ονομαζόταν «αυδή». Η λέξη αυτή δεν είναι τυχαία, προέρχεται από το ρήμα «άδω» που σημαίνει τραγουδώ. Όπως γράφει και ο μεγάλος ποιητής και ακαδημαϊκός Νικηφόρος Βρεττάκος:«Όταν κάποτε φύγω από τούτο το φώςθα ελιχθώ προς τα πάνω, όπως έναποταμάκι που μουρμουρίζει.Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσαστους γαλάζιους διαδρόμουςσυναντήσω αγγέλους, θα τουςμιλήσω Ελληνικά, επειδήδεν ξέρουνε γλώσσες. ΜιλάνεΜεταξύ τους με μουσική.»Ο γνωστός Γάλλος συγγραφεύς Ζακ Λακαρριέρ επίσης μας περιγράφει την κάτωθι εμπειρία από το ταξίδι του στην Ελλάδα «Άκουγα αυτούς τους ανθρώπους να συζητούν σε μια γλώσσα που ήταν για μένα αρμονική αλλά και ακατάληπτα μουσική. Αυτό το ταξίδι προς την πατρίδα – μητέρα των εννοιών μας – μου απεκάλυπτε έναν άγνωστο πρόγονο, που μιλούσε μια γλώσσα τόσο μακρινή στο παρελθόν, μα οικεία και μόνο από τους ήχους της. Αισθάνθηκα να τα έχω χαμένα, όπως αν μου είχαν πεί ένα βράδυ ότι ο αληθινός μου πατέρας ή η αληθινή μου μάνα δεν ήσαν αυτοί που με είχαν αναστήσει.»Ο διάσημος Έλληνας και διεθνούς φήμης μουσικός Ιάνης Ξενάκης είχε πολλές φορές τονίσει ότι η μουσικότητα της Ελληνικής είναι εφάμιλλη της συμπαντικής. Αλλά και ο Γίββων μίλησε για μουσικότατη και γονιμότατη γλώσσα, που δίνει κορμί στις φιλοσοφικές αφαιρέσεις και ψυχή στα αντικείμενα των αισθήσεων. Ας μην ξεχνάμε ότι οι Αρχαίοι Έλληνες δεν χρησιμοποιούσαν ξεχωριστά σύμβολα για νότες, χρησιμοποιούσαν τα ίδια τα γράμματα του αλφαβήτου.«Οι τόνοι της Ελληνικής γλώσσας είναι μουσικά σημεία που μαζί με τους κανόνες προφυλάττουν από την παραφωνία μια γλώσσα κατ’ εξοχήν μουσική, όπως κάνει η αντίστιξη που διδάσκεται στα ωδεία, ή οι διέσεις και υφέσεις που διορθώνουν τις κακόηχες συγχορδίες» όπως σημειώνει η φιλόλογος και συγγραφεύς Α. Τζιροπούλου Ευσταθίου. Είναι γνωστό εξ’ άλλου πως όταν οι Ρωμαίοι πολίτες πρωτάκουσαν στην Ρώμη Έλληνες ρήτορες, συνέρρεαν να αποθαυμάσουν, ακόμη και όσοι δεν γνώριζαν Ελληνικά, τους ανθρώπους που «ελάλουν ώς αηδόνες». Δυστυχώς κάπου στην πορεία της Ελληνικής φυλής, η μουσικότητα αυτή (την οποία οι Ιταλοί κατάφεραν και κράτησαν) χάθηκε, προφανώς στα μαύρα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Να τονίσουμε εδώ ότι οι άνθρωποι της επαρχίας του οποίους συχνά κοροϊδεύουμε για την προφορά τους, είναι πιο κοντά στην Αρχαιοελληνική προφορά από ότι εμείς οι άνθρωποι της πόλεως.Η Ελληνική γλώσσα επεβλήθη αβίαστα (στους Λατίνους) και χάρη στην μουσικότητά της. Όπως γράφει και ο Ρωμαίος Οράτιος «Η Ελληνική φυλή γεννήθηκε ευνοημένη με μία γλώσσα εύηχη, γεμάτη μουσικότητα». Και δεν είναι τυχαίο που απομνημονεύουμε ευκολότερα ένα ποίημα παρά μια σελίδα πεζογραφήματος. Και όπως ακριβώς έλεγαν και οι ίδιοι οι Ρωμαίοι, η Ελληνική γλώσσα θα παραμένει «η ευπρεπεστάτη των γλωσσών και η γλυκυτέρα εις μουσικότητα». Άλλος ξένος καθηγητής, ο Στέφεν Ντόιτς, διαπιστώνει έκθαμβος ότι μέσα από τους στίχους του Ομήρου αναδύεται μουσική «Είναι τόσο έντεχνα συντεθειμένοι, ώστε απολαμβάνοντας την ανάγνωση απολαμβάνεις και την μουσική.». Και ο Ζάκ Μπουσάρ, Καναδός καθηγητής γράφει ότι «Η απαγγελία σέβεται τα μακρά και τα βραχέα φωνήεντα, δηλαδή το καλούπι του εξαμέτρου», και αναλύει «πως η ψιλή και η δασεία, η περισπωμένη και η οξεία, η μακρόχρονη λήγουσα και τα βραχύχρονα φωνήεντα... γίνονται νότες.». ΑΥΤΟΦΩΤΗ ΓΛΩΣΣΑ Όλοι γνωρίζουμε ότι οι Ευρωπαϊκές γλώσσες έχουν τις ρίζες τους στα Λατινικά. Αυτό που ίσως μερικοί να αγνοούν είναι ότι τα ίδια τα Λατινικά έχουν βασιστεί πάνω στα Ελληνικά. Από το ίδιο το αλφάβητο (οι Ρωμαίοι πήραν αυτούσιο και απαράλλακτο το Χαλκιδικό αλφάβητο) μέχρι και την πλειοψηφία του λεξιλογίου.Πριν ο Κικέρων, ο δημιουργός ουσιαστικά της Λατινικής γλώσσας, έρθει στην Ελλάδα για να σπουδάσει, οι Ρωμαίοι είχαν μερικές εκατοντάδες μόνο λέξεις με αγροτικό, οικογενειακό και στρατιωτικό περιεχόμενο. Όταν επέστρεψε στην Ρώμη, πήρε μαζί του κάποιες χιλιάδες Ελληνικές λέξεις δηλωτικές πολιτισμού και ένα «κλειδί» με το οποίο πολλαπλασίασε την αξία και την σημασία τους. Το «κλειδί» αυτό ήταν οι προθέσεις.Για του λόγου το αληθές, να αναφέρουμε ότι το ιστορικό αυτό γεγονός το έχει τονίσει και ο διάσημος Γάλλος γλωσσολόγος Meillet «Τα Λατινικά ως λόγια γλώσσα, είναι ανάτυπο των Ελληνικών. Ο Κικέρων μεταφέρει στην Λατινική, την Ελληνική ρητορική και φιλοσοφία. Ο Χριστιανισμός ακολούθως συνετέλεσε και αυτός στην επίδραση των Ελληνικών επί των Λατινικών. Το Λατινικό λεξιλόγιο είναι μετάφραση του αντιστοίχου Ελληνικού, και για αυτό τα Λατινικά δεν παραμέρισαν τα Ελληνικά στην Ανατολή. Διότι η μίμηση δεν είχε αρκετό γόητρο ώστε να αντικαταστήσει το πρωτότυπο.».Μόνο και μόνο όσον αφορά τους επιστημονικούς όρους, όπου η συντριπτική πλειοψηφία των λέξεων είναι Ελληνικές, οι ξένες γλώσσες στην κυριολεξία θα κατέρρεαν χωρίς την Ελληνική. Η Ελληνική είναι η μοναδική γλώσσα η οποία είναι πραγματικά αυτόφωτη χωρίς να εξαρτάται από καμία άλλη. Δύο εκ του πλήθους ξένων επιστημόνων που το έχουν διαπιστώσει αυτό είναι οι Jean Bouffartigue και Anne-Marie Delrieu. Στο βιβλίο τους «Οι Ελληνικές ρίζες στην Γαλλική γλώσσα» διαβάζουμε «Η κατανόηση της δικής μας γλώσσης, η εκ νέου ανακάλυψη της ουσίας της – να ποιά είναι η χρησιμότητα του να γνωρίζει κανείς τις Ελληνικές ρίζες. Οι Ελληνικές ρίζες δίνουν στην Γαλλική το πιο βαθύ στήριγμά της και συγχρόνως της παρέχουν την πιο υψηλή δυνατότητα για αφαίρεση. Μακρινή πηγή του πολιτισμού μας, η Ελλάδα βρίσκεται ζωντανή μέσα στις λέξεις που λέμε. Σχηματίζει κάθε μέρα την γλώσσα μας.»Υπάρχουν ακόμα σοβαρές απόψεις έγκριτων ξένων επιστημόνων, που υποστηρίζουν ότι μέχρι και τα Σανσκριτικά (αρχαία Ινδικά) προέρχονται από τα Ελληνικά. «Ο πρώτος ο οποίος παρετήρησε αυτήν την ομοιότητα των ριζών είναι ο Φ. Μπάγιερ (1690-1738), καθηγητής γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Αγ. Πετρουπόλεως, καταλήγοντας στα συμπέρασμα ότι τα σανσκριτικά προέρχονται από τα Ελληνικά.» συμπέρασμα στο οποίο είχε καταλήξει στα τέλη του περασμένου αιώνος και ο Γερμανός Βορρ. Η συντακτική ομάδα του περιοδικού «Halcon – Ιέραξ» μας λέει «Συγκρίνοντας καλά την Σανσκριτική με την αρχαία Ελληνική, εύκολα αντιλαμβανόμεθα ότι η Ελληνική όχι μόνο είναι πιο αρχαία, αλλά και ότι επί πλέον όλοι οι συντακτικοί και γραμματικοί τύποι της είναι ανώτεροι και μεγαλυτέρας γλωσσικής αξίας. Η δε σύνταξις καθ’υπόταξιν είναι καθαρά Ελληνική.».Ας μην ξεχνάμε ότι ο Μέγας Αλέξανδρος προσπάθησε με την εκστρατεία του, εκτός όλων των άλλων, και να «συναγωνιστεί» τους Έλληνες που είχαν εκστρατεύσει στην Ανατολή πριν από αυτόν, τον Ηρακλή και τον Διόνυσο δηλαδή. Τα «Διονυσιακά» του Νόννου, έπος το οποίο περιγράφει την εκστρατεία του Διονύσου στις Ινδίες (αντίστοιχο με αυτά του Ομήρου), σώζεται μέχρι σήμερα. Ακόμα και κατά την διάρκεια της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Ινδία, διασώζονται απο του ιστορικούς της εποχής στοιχεία που επαληθεύουν την πανάρχαια παρουσία των Ελλήνων στις Ινδίες (Παράρτημα Ε).Επειδή μπορεί κάποιος να σκεφτεί σε αυτό το σημείο ότι το Ελληνικό αλφάβητο είναι Φοινικικής προελεύσεως, να αναφέρουμε απλά ότι τέτοιες αντιεπιστημονικές θεωρίες είναι προ πολλού ξεπερασμένες καθώς η αξιοπιστία τους έχει κλονιστεί σοβαρά από διάφορα αρχαιολογικά ευρήματα. Απορίας άξιον είναι το γεγονός ότι η ύπαρξη των ευρημάτων αυτών δεν αναφέρεται πουθενά στα Ελληνικά (;) σχολεία, όπου προβάλλεται ως δεδομένη και αδιαμφισβήτητη η θεωρία της Φοινικικής προελεύσεως.Ένα από τα καρφιά στο φέρετρο της θεωρίας αυτής είναι και το κεραμικό θραύσμα που βρέθηκε στην νησίδα «Γιούρα» των Βορείων Σποράδων από τον Αρχαιολόγο Α. Σαμψών. Χρονολογήθηκε το 5.500-6.000 π.Χ. και φέρει καθαρά πάνω του εγχάρακτα τα γράμματα Α, Δ και Υ. Να σημειώσουμε εδώ ότι οι Φοίνικες πρωτοεμφανίστηκαν στην ιστορία το 1.300 π.Χ. Και αυτό το εύρημα δεν είναι «μόνο» του. Τα γράμματα Μ, Ν, Κ, Χ, Ξ, Π, Ο, και Ε διακρίνουμε σε πρωτοκυκλαδικά αγγεία της Μήλου τα οποία είναι της 3 π.Χ. χιλιετίας. Επιπλέον υπάρχει και η λίθινη σφραγίδα των Γιαννιτσών που ανακαλύφθηκε από τον αρχαιολόγο Π. Χρυσοστόμου η οποία χρονολογείται την 5 π.Χ. χιλιετία. Ακόμη η επιγραφή του Δισπηλιού που ανεσύρθη από τον καθηγητή Γ. Χουρμουζιάδη χαρακτηρίστηκε ως η πρώτη γραφή του κόσμου, αφού χρονολογήθηκε από τον «Δημόκριτο» βάσει της μεθόδου του «άνθρακα 14» με απόλυτη ακρίβεια στο 5.250 π.Χ. Τέλος να αναφέρουμε τον δίσκο της Φαιστού ο οποίος χρονολογείται (με τις πιο συντηρητικές απόψεις) στο 1.700 π.Χ. και φέρει σύμβολα τα οποία όμως είναι τυπωμένα με κινητά στοιχεία (σφραγίδες), και για αυτόν τον λόγο το εύρημα αυτό αποτελεί το αρχαιότερο δείγμα τυπογραφίας του κόσμου. Για την κατασκευή του χρησιμοποιήθηκε πηλός εξαιρετικής ποιότητος εις τον οποίον αφού απετυπώθησαν οι χαρακτήρες ο δίσκος εψήθη.Το 1989, στο υπ αριθ. 16 τεύχος του αρχαιολογικού περιοδικού «NESTOR», το οποίο εκδίδει το πανεπιστήμιο της Ινδιάνας, ο καθηγητής Πωλ Φώρ ανακοινώνει ότι στην Ιθάκη του 2.700 π.Χ. μιλούσαν και έγραφαν Ελληνικά. Με την βοήθεια χαραγμένης εικόνας πλοίου επάνω στο όστρακο και σε σύγκριση με την ήδη αποκρυπτογραφημένη Γραμμική Γραφή Β’ ο καθηγητής Φώρ κατώρθωσε να διαβάσει «Νύμφη με έσωσε». Εδιάβασε ακόμα, αναγνωρίζοντας αριθμητικά και συλλαβές «Ιδού εγώ ο Αρεάδης δίδω εις την άνασσα Θεά Ρέα 100 αίγες, 10 πρόβατα...». [6] Σημειωτέον ότι ακόμα και σήμερα διδάσκεται στα Ελληνικά σχολεία η άποψη ότι τα χρόνια του Ομήρου δεν υπήρχε γραφή και συνεπώς τα δύο έπη (Ιλιάδα και Οδύσσεια) μεταφέρονταν από γενεά σε γενεά προφορικώς (κάτι το οποίο ούτως ή άλλως μόνο και μόνο βάσει της κοινής λογικής είναι αδύνατον).Εις την Ελληνικήν γλώσσα τέλος παρατηρούνται όλα τα γλωσσολογικά φαινόμενα, πχ. αφομοίωση (είς φθόγγος γίνεται όμοιος με άλλον), εναλλαγή (χρησιμοποίηση άλλου φθόγγου αντ’ άλλου), συγχώνευση (ενοποίηση πολλών φθόγγων), ανομοίωση (αποβολή του ενός εκ των δύο ομοίων φθόγγων της ιδίας λέξεως), ανταλλαγή (αμοιβαία αλλαγή φθόγγων) κλπ κλπ.Ορισμένοι μάλιστα ήχοι όπως το Γ το Δ το Θ το Χ και το Ψ αποτελούν πολύ μεταγενέστερη και αποκλειστικά Ελληνική επινόηση, αφού δεν τους συναντάμε σε άλλη γλώσσα έστω και αν περιέχονται στις δανεισμένες Ελληνικές λέξεις. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ Τα Ελληνικά είναι η μόνη γλώσσα στον κόσμο που ομιλείται και γράφεται συνεχώς επί 4.000 τουλάχιστον συναπτά έτη, καθώς ο Arthur Evans διέκρινε τρείς φάσεις στην ιστορία της Μινωικής γραφής, εκ των οποίων η πρώτη απο το 2000 π.Χ. ώς το 1650 π.Χ. [13]. Μπορεί κάποιος να διαφωνήσει και να πεί ότι τα Αρχαία και τα Νέα Ελληνικά είναι διαφορετικές γλώσσες, αλλά κάτι τέτοιο φυσικά και είναι τελείως αναληθές.Ο ίδιος ο Οδυσσέας Ελύτης είπε «Εγώ δεν ξέρω να υπάρχει παρά μία γλώσσα, η ενιαία Ελληνική γλώσσα. Το να λέει ο Έλληνας ποιητής, ακόμα και σήμερα, ο ουρανός, η θάλασσα, ο ήλιος, η σελήνη, ο άνεμος, όπως το έλεγαν η Σαπφώ και ο Αρχίλοχος, δεν είναι μικρό πράγμα. Είναι πολύ σπουδαίο. Επικοινωνούμε κάθε στιγμή μιλώντας με τις ρίζες που βρίσκονται εκεί. Στα Αρχαία.». Ο μεγάλος διδάσκαλος του γένους Αδαμάντιος Κοραής είχε πεί «Όποιος χωρίς την γνώση της Αρχαίας επιχειρεί να μελετήσει και να ερμηνεύση την Νέαν, ή απατάται ή απατά.». Ενώ ο Γιώργος Σεφέρης γράφει «Από την εποχή που μίλησε ο Όμηρος ως τα σήμερα, μιλούμε, ανασαίνουμε και τραγουδούμε την ίδια γλώσσα.».Παρόλο που πέρασαν χιλιάδες χρόνια, όλες οι Ομηρικές λέξεις έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα. Μπορεί να μην διατηρήθηκαν ατόφιες, άλλα έχουν μείνει στην γλώσσα μας μέσω των παραγώγων τους. Μπορεί να λέμε νερό αντί για ύδωρ αλλά λέμε υδροφόρα, υδραγωγείο και αφυδάτωση. Μπορεί να μην χρησιμοποιούμε το ρήμα δέρκομαι (βλέπω) αλλά χρησιμοποιούμε την λέξη οξυδερκής. Μπορεί να μην χρησιμοποιούμε την λέξη αυδή (φωνή) αλλά παρόλα αυτά λέμε άναυδος και απηύδησα. Τα παραδείγματα που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε εδώ είναι πραγματικά αμέτρητα.Η Γραμμική Β’ είναι και αυτή καθαρά Ελληνική, γνήσιος πρόγονος της Αρχαίας Ελληνικής. Ο Άγγλος αρχιτέκτονας Μάικλ Βέντρις αποκρυπτογράφησε βάση κάποιων ευρημάτων την γραφή αυτή και απέδειξε την Ελληνικότητά της. Μέχρι τότε φυσικά όλοι αγνοούσαν πεισματικά έστω και το ενδεχόμενο να ήταν Ελληνική... Το γεγονός αυτό έχει τεράστια σημασία καθώς πάει τα Ελληνικά αρκετούς αιώνες ακόμα πιο πίσω στα βάθη της ιστορίας. Αυτή η γραφή σίγουρα ξενίζει, καθώς τα σύμβολα που χρησιμοποιεί είναι πολύ διαφορετικά από το σημερινό Αλφάβητο. Παρόλα αυτά η προφορά είναι παραπλήσια, ακόμα και με τα Νέα Ελληνικά. Για παράδειγμα η λέξη «TOKOSOTA» σημαίνει «Τοξότα» (κλητική). Είναι γνωστό ότι «κ» και «σ» στα Ελληνικά μας κάνει «ξ» και με μια απλή επιμεριστική ιδιότητα όπως κάνουμε και στα μαθηματικά βλέπουμε ότι η λέξη αυτή εδώ και τόσες χιλιετίες δεν άλλαξε καθόλου. Ακόμα πιο κοντά στην Νεοελληνική, ο «άνεμος», που στην Γραμμική Β’ γράφεται «ANEMO», καθώς και «ράπτης», «έρημος» και «τέμενος» που είναι αντίστοιχα στην Γραμμική Β’ «RAPTE», «EREMO», «TEMENO», και πολλά άλλα παραδείγματα. Ένα μικρό πείραμα Ο γνωστός τραγουδιστής Διονύσης Σαββόπουλος έχει διαπιστώσει ότι η προφορά των μακρών και των βραχέων φωνηέντων είναι εγγενής και αυθύπαρκτη στην Ελληνική γλώσσα, παρά την κακοποίηση που έχει υποστεί αυτή με την κατάργηση των τόνων και των πνευμάτων. Όπως περιγράφει και ο ίδιος:«Έδωσα σε έναν ανύποπτο νέο που παρευρίσκετο στο στούντιο να διαβάσει λίγες φράσεις. Εκεί μέσα είχα βάλει σκοπίμως την ίδια λέξη ως επίθετο και ώς επίρρημα, διότι είχα πάντα την περιέργεια να διαπιστώσω αν προφέρουμε διαφορετικά το ωμέγα από το όμικρον. Μαγνητοφωνήσαμε τις φράσεις 1. Είναι ακριβός αυτός ο αναπτήρας και 2. Ναί, ακριβώς αυτό ήθελα να πω. Ελάχιστη διαφορά στο αυτί, ο ηχολήπτης μόνο επέμενε ότι το δεύτερο ήταν κάπως πιο φαρδύ. Τότε συνδέσαμε τον παλμογράφο. Το διάγραμμα του επιρρήματος που γράφεται με ωμέγα είναι πολύ πλουσιότερο. Καταπληκτικό! Ο παλμογράφος μου φάνηκε σαν μια σκαπάνη που κάτω από το έδαφος της καθημερινής ομιλίας ανακαλύπτει αυτό που δεν έπαψε ποτέ να υπάρχει, έστω μέσα σε χειμερία νάρκη, αυτό που συνειδητοποίησαν και προσπάθησαν να μνημειώσουν οι Αλεξανδρινοί 2.300 χρόνια πριν. Τίποτε δεν χάθηκε. Όλα υπάρχουν.»Άλλωστε η ίδια η γλώσσα είναι ξεκάθαρη. Το «όμικρον» είναι «ο» αλλά μικρό, ενώ το «ωμέγα» είναι και αυτό μεν «ο», είναι μέγα όμως, σαν δύο όμικρον μαζί, και ακόμα και το σύμβολό του είναι πραγματικά σαν δύο όμικρον κολλημένα. Μέγα και σε διάρκεια λοιπόν. Για αυτό όταν θέλουμε να γράψουμε το επιφώνημα θαυμασμού «πω πω» χρησιμοποιούμε ενστικτωδώς το ωμέγα και όχι το όμικρον. Γραμμένο με όμικρον φαίνεται γελοίο.Πολλοί ίσως να μην καταλαβαίνουν την τεράστια σημασία του πειράματος αυτού. Είναι εκτός όλων των άλλων και μια τρανταχτή απόδειξη για την συνέχεια της Ελληνικής φυλής, καθώς κάτι τέτοιο θα μπορούσε να παραμείνει στην γλώσσα μόνο περνώντας την γλώσσα από τον γονέα στο παιδί, σε αντίθετη περίπτωση θα είχε χαθεί.Υπολογίζοντας όμως έστω και με τις συμβατικές χρονολογίες, οι οποίες τοποθετούν τον Όμηρο γύρω στο 1.000 π.Χ., έχουμε το δικαίωμα να ρωτήσουμε: Πόσες χιλιετίες χρειάστηκε η γλώσσα μας από την εποχή που οι άνθρωποι των σπηλαίων του Ελληνικού χώρου την πρωτοάρθρωσαν με μονοσύλλαβους φθόγγους μέχρι να φτάσει στην εκπληκτική τελειότητα της Ομηρικής επικής διαλέκτου, με λέξεις όπως «ροδοδάκτυλος», «λευκώλενος», «ωκύμορος», κτλ; Ο Πλούταρχος στο «Περί Σωκράτους δαιμονίου» μας πληροφορεί ότι ο Αγησίλαος ανεκάλυψε στην Αλίαρτο τον τάφο της Αλκμήνης, της μητέρας του Ηρακλέους, ο οποίος τάφος είχε ως αφιέρωμα «πίνακα χαλκούν έχοντα γράμματα πολλά θαυμαστά, παμπάλαια...». Φανταστείτε περί πόσο παλαιάς γραφής πρόκειται, αφού οι ίδιοι οι αρχαίοι Έλληνες την χαρακτηρίζουν «αρχαία»... Φυσικά δεν γίνεται ξαφνικά, «από το πουθενά» να εμφανιστεί ένας Όμηρος και να γράψει δύο λογοτεχνικά αριστουργήματα, είναι προφανές ότι από πολύ πιο πριν πρέπει να υπήρχε γλώσσα (και γραφή) υψηλού επιπέδου. Πράγματι, απο την αρχαία Ελληνική Γραμματεία γνωρίζουμε ότι ο Όμηρος δεν υπήρξε ο πρώτος, αλλά ο τελευταίος και διασημότερος μιάς μεγάλης σειράς επικών ποιητών, των οποίων τα ονόματα έχουν διασωθεί (Κρεώφυλος, Πρόδικος, Αρκτίνος, Αντίμαχος, Κιναίθων, Καλλίμαχος) καθώς και τα ονόματα των έργων τους (Φορωνίς, Φωκαϊς, Δαναϊς, Αιθιοπίς, Επίγονοι, Οιδιπόδεια, Θήβαις...) δεν έχουν όμως διασωθεί τα ίδια τα έργα τους. Η ΕΥΛΥΓΙΣΙΑ Στα Ελληνικά υπάρχει μία μεγάλη ελευθερία ως προς τον σχηματισμό προτάσεων. Για παράδειγμα η φράση «Ο κλέφτης άρπαξε την τσάντα» μπορεί να διατυπωθεί με τους εξής 6 διαφορετικούς τρόπους:Ο κλέφτης άρπαξε την τσάνταΟ κλέφτης την τσάντα άρπαξεΆρπαξε την τσάντα ο κλέφτηςΆρπαξε ο κλέφτης την τσάνταΤην τσάντα άρπαξε ο κλέφτηςΤην τσάντα ο κλέφτης άρπαξεΗ σημασία αυτού δεν είναι καθόλου μικρή. Πρώτα από όλα μπορούμε με τις ίδιες ακριβώς λέξεις να τονίσουμε διαφορετικά πράγματα, αποδίδοντας πιό ακριβείς έννοιες / νοήματα. Για παράδειγμα όταν ξεκινάμε την φράση με την λέξη «άρπαξε» τότε δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στην πράξη, ενώ αν ξεκινήσουμε με την λέξη «την τσάντα» τότε δίνουμε έμφαση στο αντικείμενο. Μπορούμε να εκφράσουμε καλύτερα τις σκέψεις μας και τον ψυχικό μας κόσμο. Έχουμε πολύ μεγαλύτερη επιλογή, δεν μας περιορίζει η γλώσσα βάζοντάς μας σε καλούπια.Δεύτερον, μπορούμε να μεταβάλλουμε την ηχητική εκφορά της κάθε φράσεως, ανάλογα ίσως και με τα συμφραζόμενα, ώστε να παράγεται κάθε φορά το πιό επιθυμητό αποτέλεσμα. Αυτή η ιδιότητα της γλώσσας, έχει άμεση επίδραση σε κάτι που αναφέραμε νωρίτερα, στην μουσικότητά της. ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΜΑΣ Αυτό που οι Έλληνες και ο Όμηρος εγνώριζαν προ αμνημονεύτων ετών, έρχεται να το επιβεβαιώσει η σημερινή επιστήμη. Η εφημερίδα «Ο Κόσμος του Επενδυτή» (Παράρτημα Δ) δημοσιεύει άρθρο με τον τίτλο «Ο Όμηρος κάνει καλό στην... καρδιά». Δηλαδή αυτό που καταγράφει ο Ιάμβλιχος «Χρήσθαι δε και Ομήρου και Ησιόδου λέξεσιν εξειλεγμέναις προς επανόρθωσιν» και ο Πλούταρχος στο «Δια μουσικής ιάσασθαι». [7] Η έρευνα αυτή, η οποία υποστηρίζει ότι το να απαγγέλει κανείς στίχους του Ομήρου κάνει καλό στην καρδιά, έχει δημοσιευτεί από τα έγκριτα ξένα περιοδικά «American Journal of Physiology», «Scientific American» και «Time».Εκτός από την καρδιά, τα αρχαία Ελληνικά φαίνεται να κάνουν καλό και στις περιπτώσεις δυσμάθειας, όπως διαβάζουμε στο άρθρο της εφημερίδας «Καθημερινή» (Παράρτημα Γ). Στο άρθρο υπάρχει βέβαια ένα λάθος που επισημαίνεται απο δελτίο τύπου του «Ανοικτού Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου»: τα αποτελέσματα της έρευνας δεν αφορούν δυσλεξία αλλά δυσμάθεια. Τριετής έρευνα που διεξήχθη από το «Ανοικτό Ψυχοθεραπευτικό Κέντρο» [19] δείχνει ότι τα παιδιά που μαθαίνουν αρχαία Ελληνικά έχουν σημαντική βελτίωση σε σχέση με τα άλλα παιδιά όσον αφορά δοκιμασίες στην αντιγραφή σχημάτων, διάκριση γραφημάτων, μνήμη σχημάτων, μνήμη εικόνων και συναρμολόγηση αντικειμένων. Τα παιδιά και των δύο ομάδων αξιολογήθηκαν με τις ίδιες δοκιμασίες τόσο πριν όσο και μετά από τα μαθήματα των αρχαίων Ελληνικών. ΕΙΔΗ ΓΡΑΦΗΣ Σήμερα είναι γνωστές τρείς κατηγορίες γραφής, στις οποίες μπορούν να υπαχθούν όλες οι γνωστές γλώσσες του κόσμου. Η ιερογλυφική, η συλλαβική και η αλφαβητική. Μιλάμε πάντα για γλώσσες γραφής και ομιλίας και όχι για νοηματικές, οι οποίες και δεν ενδιαφέρουν το παρόν κείμενο.• Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι ιερογλυφικές. Είναι οι γραφές στις οποίες κάθε λέξη είναι και ένα ιδεόγραμμα. Είναι προφανές ότι αποτελούν την απλούστερη μορφή γραφής, χρειάζεται όμως να επινοηθεί ένα σύμβολο για κάθε έννοια. Για τον λόγο αυτό οι ιερογλυφική είναι η πρώτη γραφή που επινόησε ο άνθρωπος.• Στην δεύτερη ανήκουν οι συλλαβικές γραφές, στις οποίες υπάρχει ένα σύνολο από συλλαβές οι οποίες και αποτελούν τις λέξεις. Παράδειγμα τέτοιας γραφής είναι η περίφημη Γραμμική Β΄, όπου κάθε συλλαβή αποτυπώνεται με ένα διαφορετικό σημείο-σύμβολο (88 συνολικά σημεία). Οι συλλαβικές γραφές ήταν το επόμενο βήμα στην εξέλιξη της γλώσσας. Αποτέλεσε σαφή βελτίωση αυτής των ιδεογραμμάτων και πρόδρομος της αλφαβητικής γραφής.• Τέλος έχουμε την Τρίτη κατηγορία, την αλφαβητική / φθογγική γραφή, την οποία χρησιμοποιούμε και σήμερα. Η ευελιξία και ακρίβεια τούτης στην απόδοση των νοημάτων, σε σχέση με τις δύο προαναφερθείσες κατηγορίες, είναι χαρακτηριστική. Σε όλες τις γραφές τέτοιου τύπου χρειάζονται το πολύ 30 γράμματα, συνδυασμοί των οποίων μπορούν να αποτυπώσουν την οποιαδήποτε λέξη και έννοια.Μπορεί κάποιος σε αυτό το σημείο να αναρωτηθεί, λοιπόν, για ποιόν λόγο αναφέρουμε την γραφή ενώ το θέμα μας είναι η γλώσσα. Ο λόγος είναι πολύ απλός. Το σύστημα γραφής έχει άμεση επίδραση στην ίδια την γλώσσα. Για παράδειγμα όταν στην Κινεζική αντιστοιχεί ένα μόνο σύμβολο σε πολλές έννοιες (π.χ. «σι» μπορεί να σημαίνει οτιδήποτε από τις ακόλουθες λέξεις «γνωρίζω, είμαι, ισχύς, κόσμος, όρκος, αφήνω, θέτω, αγαπώ, βλέπω, φροντίζω, περπατώ, σπίτι κ.τ.λ.»), αυτό έχει ως συνέπεια να επηρεάζεται και ο προφορικός λόγος. Μια γλώσσα για να θεωρείται σημαντική θα πρέπει να χαρακτηρίζεται εκτός των άλλων και από ακριβολογία. Δεν μπορεί να αφήνει χώρο για παρερμηνείες, ούτε και να παραπέμπει αυτόν που τη χρησιμοποιεί στα συμφραζόμενα μιάς λέξης για να καταλάβει το νόημά της.Έχοντας λοιπόν υπ όψιν όλα αυτά, μπορούμε αμέσως να διαπιστώσουμε ότι μια γλώσσα σαν την παραδοσιακή Κινεζική, είναι σαφώς μικρότερης γλωσσικής αξίας από τις υπόλοιπες γλώσσες του πολιτισμένου κόσμου. Ιδιαίτερα η έλλειψη της πρακτικότητάς της έχει γίνει φανερή και στους ίδιους τους Κινέζους που την χρησιμοποιούν. Το ότι η κάθε λέξη είναι ένα ιδεόγραμμα, σημαίνει ότι υπάρχουν 50.000 ιδεογράμματα τα οποία είναι παντελώς αδύνατον να μάθει κανείς. Ακόμα και οι πιο επιφανείς Κινέζοι ακαδημαϊκοί δεν γνωρίζουν όλα τα ιδεογράμματα της γλώσσας τους. Αντίθετα μια γλώσσα σαν την δική μας μπορεί να αποτυπώσει κάθε πιθανή λέξη χρησιμοποιώντας συνδυασμούς μόλις 24 συμβόλων. Επιπλέον η γλώσσα αυτή καταντάει ένα εξοντωτικό τεστ μνήμης, αντί σαν τις Ευρωπαϊκές να είναι ένα εργαλείο που να ακονίζει το μυαλό.Τέλος αξίζει να αναφέρουμε ότι μόνο η Ελληνική γλώσσα έχει περάσει και από τα τρία αυτά στάδια στην μακραίωνη πορεία της. Αυτό το γεγονός από μόνο του λέει πολλά. Και αυτό διότι αναγκάστηκε να εξελιχθεί από μόνη της, χωρίς βοήθεια από κάποια άλλη γλώσσα, αφού δεν υπήρχε ισάξια ή ανώτερη γλώσσα από την οποία να μπορεί να δανειστεί στοιχεία. ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ Στην παρούσα μελέτη, έχουν αναφερθεί σχόλια για την γλώσσα μας κυρίως (για ευνόητους λόγους) ξένων συγγραφέων. Είναι κρίμα που δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε σχόλια από ένα σωρό Έλληνες συγγραφείς καθώς αμέσως το κείμενο θα χαρακτηριστεί ρατσιστικό, φασιστικό, ή οτιδήποτε άλλο. Πρέπει κάποια στιγμή αυτή η ξενομανία να σταματήσει. Αν πεί κάτι πρώτα Έλληνας δεν του δίνουμε σημασία, ενώ αν πεί το ίδιο ακριβώς πράγμα ξένος τότε αλλάζει το πράγμα και ναί, να το πάρουμε στα σοβαρά. Τέλος, αν κάποιος επιθυμεί να αντικρούσει ή να υποβαθμίσει την μελέτη αυτή, τότε να ξέρει πως θα πρέπει πρώτα να το κάνει για τον Γκαίτε, τον Βολταίρο και ένα σωρό παγκοσμίως αναγνωρισμένα πνεύματα (Παράρτημα Α). Αναρωτηθείτε το εξής: Εκείνοι τι λόγο έχουν για να εκθειάσουν την δική μας γλώσσα; ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ΤΙ ΕΙΠΑΝ ΟΙ ΞΕΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ Στο έργο «Σύντομη ιστορία της Ελληνικής Γλώσσης» του διάσημου γλωσσολόγου Α. Meillet, υποστηρίζεται με σθένος η ανωτερότητα της Ελληνικής έναντι των άλλων γλωσσών.Ο σπουδαίος Γάλλος συγγραφέας Ζακ Λακαρριέρ είχε δηλώσει:«Στην Ελληνική υπάρχει ένας ίλιγγος λέξεων, διότι μόνο αυτή εξερεύνησε, κατέγραψε και ανέλυσε τις ενδότατες διαδικασίες της ομιλίας και της γλώσσης, όσο καμία άλλη γλώσσα.»Ο μεγάλος Γάλλος διαφωτιστής Βολταίρος είχε πεί «Είθε η Ελληνική γλώσσα να γίνει κοινή όλων των λαών.»Ο Γάλλος καθηγητής του Πανεπιστημίου της Σορβόνης Κάρολος Φωριέλ είπε «Η Ελληνική έχει ομοιογένεια σαν την Γερμανική, είναι όμως πιο πλούσια από αυτήν. Έχει την σαφήνεια της Γαλλικής, έχει όμως μεγαλύτερη ακριβολογία. Είναι πιο ευλύγιστη από την Ιταλική και πολύ πιο αρμονική από την Ισπανική. Έχει δηλαδή ότι χρειάζεται για να θεωρηθεί η ωραιότερη γλώσσα της Ευρώπης.»Η Μαριάννα Μακ Ντόναλντ, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας και επικεφαλής του TLG δήλωσε «Η γνώση της Ελληνικής είναι απαραίτητο θεμέλιο υψηλής πολιτιστικής καλλιέργειας.»Η τυφλή Αμερικανίδα συγγραφέας Έλεν Κέλλερ είχε πεί «Αν το βιολί είναι το τελειότερο μουσικό όργανο, τότε η Ελληνική γλώσσα είναι το βιολί του ανθρώπινου στοχασμού.»Ιωάννης Γκαίτε (Ο μεγαλύτερος ποιητής της Γερμανίας, 1749-1832)«Άκουσα στον Άγιο Πέτρο της Ρώμης το Ευαγγέλιο σε όλες τις γλώσσες. Η Ελληνική αντήχησε άστρο λαμπερό μέσα στη νύχτα.»Διάλογος του Γκαίτε με τους μαθητές του:-Δάσκαλε τι να διαβάσουμε για να γίνουμε σοφοί όπως εσύ;-Τους Έλληνες κλασικούς.-Και όταν τελειώσουμε τους Έλληνες κλασικούς τι να διαβάσουμε;-Πάλι τους Έλληνες κλασικούς.Μάρκος Τίλλιος Κικέρων (Ο επιφανέστερος άνδρας της αρχαίας Ρώμης, 106-43 π.Χ.)«Εάν οι θεοί μιλούν, τότε σίγουρα χρησιμοποιούν τη γλώσσα των Ελλήνων.»Χάμφρεϋ Κίττο (Άγγλος καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, 1968)«Είναι στη φύση της Ελληνικής γλώσσας να είναι καθαρή, ακριβής και περίπλοκη. Η ασάφεια και η έλλειψη άμεσης ενοράσεως που χαρακτηρίζει μερικές φορές τα Αγγλικά και τα Γερμανικά, είναι εντελώς ξένες προς την Ελληνική γλώσσα.»Ιρίνα Κοβάλεβα (Σύγχρονη Ρωσίδα καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Λομονόσωφ, 1995)«Η Ελληνική γλώσσα είναι όμορφη σαν τον ουρανό με τα άστρα.»R. H. Robins (Σύγχρονος Άγγλος γλωσσολόγος, καθηγητής στο πανεπιστήμιου του Λονδίνου)«Φυσικά δεν είναι μόνο στη γλωσσολογία όπου οι Έλληνες υπήρξαν πρωτοπόροι για την Ευρώπη. Στο σύνολό της η πνευματική ζωή της Ευρώπης ανάγεται στο έργο των Ελλήνων στοχαστών. Ακόμα και σήμερα επιστρέφουμε αδιάκοπα στην Ελληνική κληρονομιά για να βρούμε ερεθίσματα και ενθάρρυνση.»Φρειδερίκος Σαγκρέδο (Βάσκος καθηγητής γλωσσολογίας – Πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας της Βασκωνίας)«Η Ελληνική γλώσσα είναι η καλύτερη κληρονομιά που έχει στη διάθεσή του ο άνθρωπος για την ανέλιξη του εγκεφάλου του. Απέναντι στην Ελληνική όλες, και επιμένω όλες οι γλώσσες είναι ανεπαρκείς.»«Η αρχαία Ελληνική γλώσσα πρέπει να γίνει η δεύτερη γλώσσα όλων των Ευρωπαίων, ειδικά των καλλιεργημένων ατόμων.»«Η Ελληνική γλώσσα είναι από ουσία θεϊκή.»Ερρίκος Σλήμαν (Διάσημος ερασιτέχνης αρχαιολόγος, 1822-1890)«Επιθυμούσα πάντα με πάθος να μάθω Ελληνικά. Δεν το είχα κάνει γιατί φοβόμουν πως η βαθειά γοητεία αυτής της υπέροχης γλώσσας θα με απορροφούσε τόσο πολύ που θα με απομάκρυνε από τις άλλες μου δραστηριότητες.» (Ο Σλήμαν μίλαγε άψογα 18 γλώσσες. Για 2 χρόνια δεν έκανε τίποτα άλλο από το να μελετάει τα 2 έπη του Ομήρου).Γεώργιος Μπερνάρ Σώ (Μεγάλος Ιρλανδός θεατρικός συγγραφέας, 1856-1950)«Αν στη βιβλιοθήκη του σπιτιού σας δεν έχετε τα έργα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, τότε μένετε σε ένα σπίτι δίχως φώς.»Τζέιμς Τζόυς (Διάσημος Ιρλανδός συγγραφέας, 1882-1941)«Σχεδόν φοβάμαι να αγγίξω την Οδύσσεια, τόσο καταπιεστικά αφόρητη είναι η ομορφιά.»Ίμπν Χαλντούν (Ο μεγαλύτερος Άραβας ιστορικός)«Που είναι η γραμματεία των Ασσυρίων, των Χαλδαίων, των Αιγυπτίων; Όλη η ανθρωπότητα έχει κληρονομήσει την γραμματεία των Ελλήνων μόνον.»Will Durant (Αμερικανός ιστορικός και φιλόσοφος, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Columbia)«Το αλφάβητον μας προήλθε εξ Ελλάδος δια της Κύμης και της Ρώμης. Η Γλώσσα μας βρίθει Ελληνικών λέξεων. Η επιστήμη μας εσφυρηλάτησε μίαν διεθνή γλώσσα διά των Ελληνικών όρων. Η γραμματική μας και η ρητορική μας, ακόμα και η στίξης και η διαίρεσης είς παραγράφους... είναι Ελληνικές εφευρέσεις. Τα λογοτεχνικά μας είδη είναι Ελληνικά – το λυρικόν, η ωδή, το ειδύλλιον, το μυθιστόρημα, η πραγματεία, η προσφώνησις, η βιογραφία, η ιστορία και προ πάντων το όραμα. Και όλες σχεδόν αυτές οι λέξεις είναι Ελληνικές.»Ζακλίν Ντε Ρομιγύ (Σύγχρονη Γαλλίδα Ακαδημαϊκός και συγγραφεύς)«Η αρχαία Ελλάδα μας προσφέρει μια γλώσσα, για την οποία θα πω ότι είναι οικουμενική.»«Όλος ο κόσμος πρέπει να μάθει Ελληνικά, επειδή η Ελληνική γλώσσα μας βοηθάει πρώτα από όλα να καταλάβουμε την δική μας γλώσσα.»Μπρούνο Σνέλ (Διαπρεπής καθηγητής του Πανεπιστημίου του Αμβούργου)«Η Ελληνική γλώσσα είναι το παρελθόν των Ευρωπαίων.»Φρανγκίσκος Λιγκόρα (Σύγχρονος Ιταλός καθηγητής Πανεπιστημίου και Πρόεδρος της Διεθνούς Ακαδημίας προς διάδοσιν του πολιτισμού)«Έλληνες να είστε περήφανοι που μιλάτε την Ελληνική γλώσσα ζωντανή και μητέρα όλων των άλλων γλωσσών. Μην την παραμελείτε, αφού αυτή είναι ένα από τα λίγα αγαθά που μας έχουν απομείνει και ταυτόχρονα το διαβατήριό σας για τον παγκόσμιο πολιτισμό.»Ο. Βαντρούσκα (Καθηγητής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης)«Για έναν Ιάπωνα ή Τούρκο, όλες οι Ευρωπαϊκές γλώσσες δεν φαίνονται ως ξεχωριστές, αλλά ως διάλεκτοι μιάς και της αυτής γλώσσας, της Ελληνικής.»Peter Jones (Διδάκτωρ – καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης ο οποίος συνέταξε μαθήματα αρχαίων Ελληνικών προς το αναγνωστικό κοινό, για δημοσίευση στην εφημερίδα «Daily Telegraph»)Οι Έλληνες της Αθήνας του 5ου και του 4ου αιώνος είχαν φθάσει την γλώσσα σε τέτοιο σημείο, ώστε με αυτήν να εξερευνούν ιδέες όπως η δημοκρατία και οι απαρχές του σύμπαντος, έννοιες όπως το θείο και το δίκαιο. Είναι μιά θαυμάσια και εξαιρετική γλώσσα.»Ντε Γρόοτ (Ολλανδός καθηγητής Ομηρικών κειμένων στο πανεπιστήμιο του Μοντρεάλ)«Η Ελληνική γλώσσα έχει συνέχεια και σε μαθαίνει να είσαι αδέσποτος και να έχεις μιά δόξα, δηλαδή μιά γνώμη. Στην γλώσσα αυτή δεν υπάρχει ορθοδοξία. Έτσι ακόμη και αν το εκπαιδευτικό σύστημα θέλει ανθρώπους νομοταγείς – σε ένα καλούπι – το πνεύμα των αρχαίων κειμένων και η γλώσσα σε μαθαίνουν να είσαι αφεντικό.»Gilbert Murray (Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης)«Η Ελληνική είναι η τελειότερη γλώσσα. Συχνά διαπιστώνει κανείς ότι μιά σκέψη μπορεί να διατυπωθεί με άνεση και χάρη στην Ελληνική, ενώ γίνεται δύσκολη και βαρειά στην Λατινική, Αγγλική, Γαλλική ή Γερμανική. Είναι η τελειότερη γλώσσα, επειδή εκφράζει τις σκέψεις τελειοτέρων ανθρώπων.»Max Von Laye (Βραβείον Νόμπελ Φυσικής)«Οφείλω χάριτας στην θεία πρόνοια, διότι ευδόκησε να διδαχθώ τα αρχαία Ελληνικά, που με βοήθησαν να διεισδύσω βαθύτερα στο νόημα των θετικών επιστημών.»E, Norden (Μεγάλος Γερμανός φιλόλογος)«Εκτός από την Κινεζική και την Ιαπωνική, όλες οι άλλες γλώσσες διαμορφώθηκαν κάτω από την επίδραση της Ελληνικής, από την οποία πήραν, εκτός από πλήθος λέξεων, τους κανόνες και την γραμματική.»Martin Heidegger (Γερμανός φιλόσοφος, απο τους κυριότερους εκπροσώπους του υπαρξισμού του 20ου αιώνος)«Η αρχαία Ελληνική γλώσσα ανήκει στα πρότυπα, μέσα από τα οποία προβάλλουν οι πνευματικές δυνάμεις της δημιουργικής μεγαλοφυΐας, διότι αναφορικά προς τις δυνατότητες που παρέχει στην σκέψη, είναι η πιό ισχυρή και συνάμα η πιό πνευματώδης από όλες τις γλώσσες του κόσμου.»David Crystal (Γνωστός Άγγλος καθηγητής, συγγραφεύς της εγκυκλοπαίδειας του Cambridge για την Αγγλική)«Είναι εκπληκτικό να βλέπεις πόσο στηριζόμαστε ακόμη στην Ελληνική, για να μιλήσουμε για οντότητες και γεγονότα που βρίσκονται στην καρδιά της σύγχρονης ζωής.»Μάικλ Βέντρις (Ο άνθρωπος που αποκρυπτογράφησε την Γραμμική γραφή Β’)«Η αρχαία Ελληνική Γλώσσα ήτο και είναι ανωτέρα όλων των παλαιοτέρων και νεοτέρων γλωσσών.»R.H. Robins (Γλωσσολόγος και συγγραφεύς)«Ο Ελληνικός θρίαμβος στον πνευματικό πολιτισμό είναι ότι έδωσε τόσα πολλά σε τόσους πολλούς τομείς [...]. Τα επιτεύγματά τους στον τομέα της γλωσσολογίας όπου ήταν εξαιρετικά δυνατοί, δηλαδή στην θεωρία της γραμματικής και στην γραμματική περιγραφή της γλώσσας, είναι τόσο ισχυρά, ώστε να αξίζει να μελετηθούν και να αντέχουν στην κριτική. Επίσης είναι τέτοια που να εμπνέουν την ευγνωμοσύνη και τον θαυμασμό μας.»Luis José Navarro (Αντιπρόεδρος στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Ευρωκλάσσικα» της Ε.Ε.)«Η Ελληνική γλώσσα για μένα είναι σαν κοσμογονία. Δεν είναι απλώς μιά γλώσσα...»Juan Jose Puhana Arza (Βάσκος Ελληνιστής και πολιτικός)«Οφείλουμε να διακηρύξουμε ότι δεν έχει υπάρξει στον κόσμο μία γλώσσα η οποία να δύναται να συγκριθεί με την κλασσική Ελληνική.»D’Eichtal (Γάλλος συγγραφεύς)«Η Ελληνική γλώσσα είναι μία γλώσσα η οποία διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά, όλες τις προϋποθέσεις μιάς γλώσσης διεθνούς... εγγίζει αυτές τις ίδιες τις απαρχές του πολιτισμού... η οποία όχι μόνον δεν υπήρξε ξένη προς ουδεμία από τις μεγάλες εκδηλώσεις του ανθρωπίνου πνεύματος, στην θρησκεία, στην πολιτική, στα γράμματα, στις τέχνες, στις επιστήμες, αλλά υπήρξε και το πρώτο εργαλείο, – προς ανίχνευση όλων αυτών – τρόπον τινά η μήτρα... Γλώσσα λογική και συγχρόνως ευφωνική, ανάμεσα σε όλες τις άλλες...»Theodore F. Brunner (Ιδρυτής του TLG και διευθυντής του μέχρι το 1997)«Σε όποιον απορεί γιατί ξοδεύτηκαν τόσα εκατομμύρια δολλάρια για την αποθησαύριση των λέξεων της Ελληνικής, απαντούμε: Μα πρόκειται για την γλώσσα των προγόνων μας και η επαφή με αυτούς θα βελτιώσει τον πολιτισμό μας.»Ζακ Λάνγκ (Γάλλος Υπουργός Παιδείας)«Θα ήθελα να δώ να διδάσκονται τα Αρχαία Ελληνικά, με τον ίδιο ζήλο που επιδεικνύουμε εμείς, και στα Ελληνικά σχολεία.» ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ΤΙ ΕΙΠΑΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ Νίκος Γκάτσος«Πολύ δεν θέλει ο ΈλληναςΝα χάσει την λαλιά τουΚαι να γίνει μισέλληναςΑπό την αμυαλιά του.» Γιώργος Σεφέρης«Μα τι γυρεύουν οι ψυχές μαςΠάνω σε καταστρώματα καταλυμένων καραβιώνΜουρμουρίζοντας σπασμένες σκέψεις από ξένες γλώσσες;» ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ ΑΡΘΡΟ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» (29/05/2004) «Aρχαία Eλληνικά κατά δυσλεξίας»Tης Αλεξάνδρας KασσίμηH εκμάθηση της Αρχαίας Ελληνικής, εκτός από μέσο διατήρησης της γλωσσικής παράδοσης, αποτελεί όπλο κατά της δυσλεξίας και άλλων μαθησιακών δυσκολιών, φαινόμενα που κάνουν έντονα την εμφάνισή τους τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με τα συμπεράσματα τριετούς έρευνας του Ανοικτού Ψυχοθεραπευτικού Kέντρου και του Ινστιτούτου Διαγνωστικής Ψυχολογίας. Τα παιδιά που διδάσκονται μαθήματα Aρχαίων Eλληνικών αποκτούν σημαντικό πλεονέκτημα, έναντι αυτών που δεν παρακολουθούν, στην αντιγραφή σχημάτων, διάκριση γραφημάτων, μνήμη σχημάτων και εικόνων καθώς και στη δοκιμασία συναρμολόγησης αντικειμένων, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας.«Mαθαίναμε περισσότερα γράμματα όταν πηγαίναμε εμείς σχολείο» λέει στην «K» ο 67χρονος Γιώργος Kαραντινός, συνταξιούχος μαθηματικός, ο οποίος εξομολογείται ότι «μέχρι σήμερα εξακολουθώ να χρησιμοποιώ όλους τους τόνους και τα πνεύματα σε όλα μου τα χειρόγραφα». Παράλληλα παραδέχτηκε ότι «όταν τα παιδιά μου έπρεπε να μάθουν τη χρήση τόνων και πνευμάτων στη γλώσσα, δυσκολεύτηκαν αρκετά, ενώ εμένα μου φαινόταν περίεργη η υπερπροσπάθεια που κατέβαλλαν για να μάθουν Aρχαία Eλληνικά». Οι σημερινοί μαθητές έρχονται σε επαφή με την Aρχαία Ελληνική γλώσσα στην πρώτη τάξη του γυμνασίου όπου κάνουν και την πρώτη τους γνωριμία με την... ψιλή, τη δασεία και την περισπωμένη. «Θα ξέραμε καλύτερα την αρχαία γλώσσα αν την μαθαίναμε από μικρότερη ηλικία, ενώ θα αποκτούσαμε καλύτερη αίσθηση της σύγχρονης γλώσσας και της ορθογραφίας» εκτιμά ο 17χρονος Γιώργος Δημητρίου, μαθητής B΄ Λυκείου, ο οποίος θέλει να σπουδάσει Φυσική. Kαι ο δύο κάνουν λόγο για την ευκολία με την οποία μαθαίνει ένα άτομο το πολυτονικό σύστημα σε νεαρή ηλικία, ενώ η έρευνα του Ανοικτού Ψυχοθεραπευτικού Kέντρου προσθέτει ένα ακόμη στοιχείο. H εκμάθηση της ιστορικής ορθογραφίας, όπως αποδεικνύουν τα ευρήματα της μελέτης, συμβάλλει στη βελτίωση της ψυχοεκπαιδευτικής ανάπτυξης του παιδιού σε καίριους τομείς, όπως είναι οι αντιληπτικές και οπτικές ικανότητες, λειτουργίες που συνδέονται άμεσα με την εμφάνιση της δυσλεξίας. H έρευνα πραγματοποιήθηκε σε 50 (αγόρια και κορίτσια) παιδιά ηλικίας 6 έως 9 ετών, τα οποία φοιτούσαν σε δημόσια σχολεία της Αττικής και ανήκαν σε οικογένειες με κοινό μορφωτικό και οικονομικό επίπεδο, ενώ παρακολουθούσαν παρόμοιες εξωσχολικές δραστηριότητες. Oι δύο ομάδες ήταν απόλυτα «συμβατές» μεταξύ τους, με μοναδική διαφορά ότι η μία παρακολουθούσε δύο ώρες εβδομαδιαίως μαθήματα Aρχαίων Eλληνικών. Τα παιδιά αξιολογήθηκαν πριν από την έναρξη του σχολικού έτους και μετά την ολοκλήρωσή του, και τα αποτελέσματα ήταν τα προαναφερόμενα. Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι μετά την κατάργηση του πολυτονικού συστήματος, που δεν συνοδεύτηκε από καμία απολύτως επιστημονική μελέτη, καταγράφηκε μεγάλη αύξηση κρουσμάτων μαθησιακών διαταραχών. Ημερομηνία : 28-10-2005http://news.kathimerini.gr/4Dcgi/4Dcgi/_w_articles_civ_1752976_28/10/2005_161700 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Δ ΑΡΘΡΟ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ «Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΠΕΝΔΥΤΗ» (14/08/2004) «Ο Όμηρος κάνει καλό στην... καρδιά»Επιστήμονες υποστηρίζουν ότι η απαγγελία της Οδύσσειαςκαι της Ιλιάδας συγχρονίζει αναπνοή και παλμούς«Ο Όμηρος κάνει καλό στην καρδιά», ισχυρίζονται Ευρωπαίοι επιστήμονες, παραπέμποντας στην αφηγηματική τεχνική του μεγάλου αρχαίου επικού και στις επιδράσεις που μπορεί να έχουν τα έργα του όχι μόνο στην νόηση αλλά και στην ομαλή λειτουργία του ανθρώπινου σώματος. Σε έρευνα που δημοσιεύει το «American Journal of Physiology» υποστηρίζεται ότι ο ξεχωριστός ρυθμός, ο λεγόμενος δακτυλικός εξάμετρος, το αρχαιότερο μέτρο ποίησης με το οποίο ο Όμηρος επέλεξε να γράψει τα έπη της «Οδύσσειας» και της «Ιλιάδας», επιδρά θετικά στον συγχρονισμό της αναπνοής και των παλμών της καρδιάς όταν κάποιος τα απαγγέλλει.Αργές ανάσεςΌπως υποστηρίζουν οι επιστήμονες, με την απαγγελία στίχων υπό αυτήν την μορφή μπορούν να επιτευχθούν αργές ανάσες που βοηθούν τόσο στην καρδιακή λειτουργία όσο και στην σωστή αναπνοή. Παρακολουθώντας συστηματικά τις αντιδράσεις του οργανισμού 20 ατόμων κατά την διάρκεια απαγγελίας στίχων από την Ομηρική «Οδύσσεια», ανακάλυψαν μια εκπληκτική επίδραση στον συγχρονισμό των αναπνοών και των καρδιακών παλμών. «Είναι προφανές ότι το εξάμετρο βοηθά τον ανθρώπινο οργανισμό να βρεί τον δικό του σωστό ρυθμό», υποστηρίζουν οι ερευνητές. Θεωρείται μια ανακάλυψη ιδιαίτερα σημαντική, τόσο για την κατανόηση των μηχανισμών που βοηθούν στην λειτουργία της καρδιάς και της αναπνοής όσο και για την θεραπεία καρδιακών παθήσεων.Σωστός τονισμόςΌπως έχει αποδειχθεί, επιδρούν θετικά κυρίως στο κυκλοφορικό σύστημα του ανθρώπινου οργανισμού, καθώς όταν κάποιος τα απαγγέλλει με τον σωστό τρόπο η αναπνοή του περιορίζεται σε έξι εισπνοές το λεπτό, κάτι που βοηθά την καρδιά να λειτουργεί αποτελεσματικά. Άλλες έρευνες έχουν αποδείξει ότι η απαγγελία τους μειώνει την πίεση και ευνοεί την αποτελεσματική λειτουργία των πνευμόνων. Όσο για τα Ομηρικά έπη, οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι δεν είναι ανάγκη να διαβάσει κανείς και τους 12.000 στίχους της «Οδύσσειας», αρκεί να απαγγείλει λίγες στροφές περπατώντας και ακολουθώντας τον τονισμό των συλλαβών.Hμερομηνία : 28-10-2005http://news.kathimerini.gr/4Dcgi/4Dcgi/_w_articles_civ_1752976_28/10/2005_161700 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΠΑΝΑΡΧΑΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΙΣ ΙΝΔΙΕΣ «Λένε ότι στην περιοχή από την οποία πέρασε ο Αλέξανδρος, ανάμεσα στους ποταμούς Ινδό και Κωφήνα, υπήρχε μία πόλη που λεγόταν Νύσα. Την είχε χτίσει ο Διόνυσος όταν εκστράτευσε εναντίον των Ινδών.» βιβλίο Ε σελ 27«Βασιλιά, οι Νυσίοι σε παρακαλούν να σεβαστείς τον Διόνυσο και να τους αφήσεις ελεύθερους και ανεξάρτητους. Όταν ο Διόνυσος υποδούλωσε τους Ινδούς και στράφηκε πίσω προς την Ελληνική θάλασσα, έχτισε, αφήνοντας εδώ τους απόμαχους στρατιώτες του που συμμετείχαν στην λατρεία του, αυτήν την πόλη για να θυμίζει την περιπλάνησή του και την νίκη του. Έτσι και εσύ ο ίδιος έχτισες την Αλεξάνδρεια στον Καύκασο και την άλλην Αλεξάνδρεια στην Αίγυπτο, καθώς μάλιστα έχεις ήδη χτίσει πολλές πόλεις και προτίθεσαι να χτίσεις κι άλλες, έχεις δείξει μεγαλύτερη δραστηριότητα από τον Διόνυσο. Ο Διόνυσος έδωσε στην πόλη μας το όνομα της τροφού του, της Νύσας, και ονόμασε ολόκληρη την περιοχή Νυσαία. Το βουνό που βρίσκεται κοντά στην πόλη, ο Διόνυσος το ονόμασε Μηρό, διότι κατά την παράδοση ο ίδιος κυοφορήθηκε στον μηρό του Δία. Από τότε η πόλη μας είναι ελεύθερη, εμείς οι ίδιοι ανεξάρτητοι και τα πολιτικά μας ήθη ήρεμα. Και σου έχω και άλλη μία απόδειξη ότι ο Διόνυσος έχτισε την πόλη μας, από όλη την Ινδία μόνο σε εμάς φυτρώνει κισσός.» (Ο κισσός ήταν το ιερό φυτό του Διονύσου) βιβλίο Ε σελ 29«Ανέβηκε στο βουνό που λεγόταν Μηρός με τους εταίρους ιππείς και το άγημα του πεζικού και το βρήκε κατάφυτο από κισσό [...] Οι Μακεδόνες αντίκρυσαν με βαθιά ευχαρίστηση τον κισσό διότι είχαν καιρό να δούνε (δεν υπάρχει στην Ινδία κισσός, όπως δεν υπάρχουν και αμπέλια).» βιβλίο Ε σελ 29«Οι Νυσσαίοι όμως δεν είναι Ινδοί. Ίσως να είναι απόγονοι των Ελλήνων εκείνων που ακολούθησαν τον Διόνυσο στην εκστρατεία του στην Ινδία και δεν μπορούσαν πια να πολεμήσουν.» Ινδική σελ 113«...το ότι οι Ινδοί πηγαίνουν στην μάχη κάτω από τον ήχο τυμπάνων και κυμβάλων, και η εσθήτα τους είναι κατάστικτη, όπως των βάκχων του Διονύσου.» Ινδική σελ 123 Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ

Ανάμεσα στις 2.700 γλώσσες που υπάρχουν αυτήν την στιγμή στον κόσμο, τα ελληνικά ξεχωρίζουν για την μακροβιότερη, μοναδική και διαρκή εξέλιξή τους. Αν αναλογιστούμε και την επιρροή που άσκησε —τόσο ως προς τη διαμόρφωση όσο και ως προς το περιεχόμενο— τόσο στις ευρωπαϊκές όσο και σε άλλες γλώσσες, η ελληνική είναι, χωρίς υπερβολή, ίσως η σημαντικότερη γλώσσα στον κόσμο. Το «λογισμικό» της γλώσσας υπάρχει στα ανθρώπινα όντα για να εξυπηρετεί το «λογισμικό» του νου. Επομένως, κάθε αγώνας για τις γλώσσες μας είναι τελικά αγώνας για τη σκέψη μας και κάθε εθνική γλώσσα έχει εξ ορισμού αξία και δεν αποτελεί απλώς ένα εργαλείο. Εάν περιπλανηθούμε στα βάθη της ιστορίας των γλωσσών μας και προσπαθήσουμε να επενδύσουμε στη σωστή χρήση τους, ουσιαστικά συμβάλλουμε στην όξυνση της κριτικής μας ικανότητας. pastedGraphic.png Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας διαχρονικά. Ιστορικές γραφές που απεικονίζουν την ελληνική γλώσσα: (από πάνω αριστερά) Μυκηναϊκή Γραμμική Β, Κυπριακή συλλαβή, Αρχαίο Ελληνικό Αλφάβητο, Ελληνιστική Κοινή, Μεσαιωνικά Ελληνικά, Νέα Ελληνικά. Credit: Δημοσθένης Βασιλούδης / GreekReporter Μοναδικό Ιστορικό & Σύγχρονο Φαινόμενο Πολιτισμού Ο ελληνικός πολιτισμός διέπρεψε, διατήρησε και διαδόθηκε ως πολιτισμός του γραπτού λόγου και των εξαιρετικά σημαντικών γραπτών κειμένων που γέννησε. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, πρέπει να σεβαστούμε αυτή τη συγκεκριμένη γλώσσα, να αναγνωρίσουμε την αξία της και να κατανοήσουμε την ιστορία της. Όπως είπε κάποτε ο διάσημος Έλληνας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης στην γεμάτη ουσία και νόημα διάλεξή του στη βράβευσή του με το Νόμπελ: «Αδιάκοπα, στη διάρκεια των είκοσι πέντε αυτών αιώνων, η ποίηση έχει γραφτεί στα ελληνικά κι όλα αυτά που έχει συλλέξει στο πέρασμα των αιώνων είναι που καθιστούν αυτό το φορτίο πολύτιμο και την κληρονομιά που αφήνει πολύ μεγάλη». Χάρτης της Ελληνικής Γλώσσας pastedGraphic_1.png Η ελληνική γλώσσα κατέχει μια ιδιαίτερη θέση ανάμεσα στις, πάνω από επτά χιλιάδες, γλώσσες του κόσμου, από τις οποίες, σημειωτέον, μόνο είκοσι τρεις χρησιμοποιούνται από το ήμισυ κι άνω του παγκόσμιου πληθυσμού. Από αυτές τις χιλιάδες γλώσσες, όμως, η ελληνική παραμένει μια γλώσσα με υψηλή επικοινωνιακή εμβέλεια και κύρος. Έχει μια προφορική παράδοση τουλάχιστον 4.000 ετών και μια γραπτή παράδοση 3.500 ετών, γεγονός που την καθιστά μοναδικό παράδειγμα μιας γλώσσας με αδιάσπαστη ιστορική συνέχεια και με τέτοια δομική και λεξιλογική συνοχή που επιτρέπει στους ειδικούς να μιλούν για μια αδιαίρετη ελληνική γλώσσα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ως γνωστόν, τα ελληνικά αποτελούν μοναδικό παράδειγμα για τους γλωσσολόγους ως προς τη μελέτη της εξέλιξης μιας φυσικής γλώσσας, που έχει την αφετηρία της στα βάθη των αιώνων. Αυτό την καθιστά την αρχαιότερη ζωντανή γλώσσα στον κόσμο, με ομοιογενή ανάπτυξη ακόμη και σε σύγκριση με εξαιρετικές περιπτώσεις γλωσσών όπως η κινεζική, η οποία επιβίωσε μόνο ως φιλολογική γλώσσα και η σανσκριτική, η οποία επέζησε κι εξυπηρέτησε πολύ εξειδικευμένους σκοπούς, όπως είναι οι θρησκευτικοί λόγοι. Είναι αλήθεια ότι όλες οι γλώσσες των λαών ως συστήματα επικοινωνίας έχουν ίση αξία, αλλά είναι επίσης αλήθεια ότι ορισμένες γλώσσες, που έχουν υποστεί το βάρος της εξέλιξης του ανθρώπινου πολιτισμού, έχουν βιώσει μια τριβή που τις διαφοροποιεί από τις υπόλοιπες. Αυτό συμβαίνει και με την ελληνική γλώσσα, αφού βρισκόταν σε μία διαρκή και πλήρη εξέλιξη για περισσότερους από τριάντα αιώνες, όπως την έκφραση λεπτών εννοιών φιλοσοφίας και επιστήμης, εννοιών πολιτικού λόγου και κρατικών θεσμών, περίπλοκων εννοιών ευαγγελικού λόγου και θεολογίας, καθώς και βαθυστόχαστων εννοιών αρχαίου δράματος, πεζογραφίας και ποίησης. Δεν είναι τυχαίο ότι η διεθνής επιστημονική γλώσσα σήμερα στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στις ρίζες, τις λέξεις και τα παράγωγα της Ελληνικής γλώσσας για τη διατύπωση της ορολογίας σε διάφορους τομείς της επιστήμης. Οι ίδιοι οι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που μελέτησαν την ελληνική γλώσσα, η ανάλυση της οποίας έγινε, μέσω των Λατινικών ( τη βάση της ανάλυσης όλων των μεταγενέστερων γλωσσών). Οι αρχαίοι Ινδοί γραμματικοί μπορεί να ήταν προγενέστεροι της συγγραφής της πρώτης γραμματικής (Aṣṭādhyāyī), αλλά η γραμματική του Pāṇini δεν έγινε παγκοσμίως γνωστή πριν από τον 19ο αιώνα και, επομένως, δεν επηρέασε τη γενική ανάπτυξη της γλωσσολογίας στη Δύση. Η ύψιστη ποιότητα της ελληνικής γλώσσας πιστοποιείται ποικιλοτρόπως. Καταρχήν η ελληνική γλώσσα έχει απόλυτη συντακτική «ευελιξία», μεγαλύτερη από κάθε άλλη γλώσσα. Δεν είναι απλώς σημειωτική, αλλά είναι εννοιολογική. Η ελληνική, ειδικότερα, έχει μια μοναδική συνιστώσα, που είναι το «γεφύρωμα» της απόστασης μεταξύ του σημαίνοντος (τα φωνήματα της λέξης) και του σημαινόμενου (η έννοια της λέξης) και η οποία δεν παρατηρείται σε άλλες γλώσσες. Η ελληνική κατέχει επίσης την περιβόητη «μαθηματική δομή» στον τρόπο σύνθεσης των λέξεων. Γενικά Χαρακτηριστικά της Ελληνικής Γλώσσας Η ελληνική είναι μία ανεξάρτητη γλώσσα της ευρύτερης ινδοευρωπαϊκής οικογένειας που προέρχεται από την Ελλάδα, την Κύπρο, τη νότια Ιταλία, την Αλβανία κι άλλες περιοχές των Βαλκανίων, τις ακτές της Μαύρης Θάλασσας, τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Μεσόγειο. Έχει τη μεγαλύτερη τεκμηριωμένη ιστορία από οποιαδήποτε άλλη ινδοευρωπαϊκή γλώσσα κι έχει μία ιστορία τουλάχιστον 3.400 χρόνια γραπτών έργων. Η ελληνική γλώσσα είναι λοιπόν ένας ανεξάρτητος κλάδος της ινδοευρωπαϊκής οικογένειας, δηλαδή συνιστά μια δική της «οντότητα». Στην ουσία, θεωρείται μια μάλλον συντηρητική ινδοευρωπαϊκή γλώσσα. Το σύστημα γραφής της είναι το ελληνικό αλφάβητο, το οποίο χρησιμοποιείται εδώ και περίπου 2.800 χρόνια. Παλαιότερα, η ελληνική καταγραφόταν σε συλλαβικά συστήματα γραφής, όπως η μυκηναϊκή Γραμμική Β και η κυπριακή συλλαβική. Το αλφάβητο προέκυψε από τη φοινικική γραφή και ήταν, με τη σειρά του, η βάση για τα λατινικά, κυριλλικά, αρμενικά, κοπτικά και γοτθικά συστήματα γραφής μεταξύ πολλών άλλων. pastedGraphic_2.png Πήλινη πλάκα Γραμμικής Β γραφής από το Μυκηναϊκό Ανάκτορο της Πύλου, η παλαιότερη γνωστή ελληνική γραφή. Το κείμενο αποκρυπτογραφήθηκε μετά από έρευνα πολλών μελετητών, αλλά κυρίως του Micheal Ventris και της Alice Kober. Credit: Sharon Molerus Η παλαιότερη γραπτή μαρτυρία που έχουμε στα χέρια μας είναι μια πήλινη πλάκα Γραμμικής Β που βρέθηκε στη Μεσσηνία και χρονολογείται μεταξύ του 1450 και του 1350 π.Χ., καθιστώντας την ελληνική την αρχαιότερη καταγεγραμμένη ζωντανή γλώσσα στον κόσμο. Μεταξύ των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών, η ημερομηνία της παλαιότερου γραπτού μνημείου μπορεί να συσχετιστεί μόνο με τις, χαμένες στο βάθος του χρόνου πλέον, γλώσσες της Ανατολίας. Στην αρχαιότητα, τα ελληνικά ήταν μακράν η πιο ευρέως ομιλούμενη lingua franca στον μεσογειακό κόσμο. Τελικά έγινε η επίσημη γλώσσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας κι εξελίχθηκε στη λεγόμενη Μεσαιωνική Ελληνική. Στη σύγχρονη μορφή της, η ελληνική είναι η επίσημη γλώσσα της Ελλάδας και της Κύπρου και μία από τις είκοσι τέσσερις επίσημες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ομιλείται από τουλάχιστον 13,5 εκατομμύρια ανθρώπους σήμερα, τόσο στα ελληνικά κράτη όσο και σε πολλές άλλες χώρες, όπου κατοικεί η ελληνική διασπορά. Ιστορικές Περίοδοι της Ελληνικής Γλώσσας Πρωτο-ελληνική γλώσσα Τα πρωτο-ελληνικά κατατάσσονται ως ο μη καταγεγραμμένος, αλλά υποθετικά τελευταίος πρόγονος όλων των γνωστών διαλέκτων της ελληνικής. Ένα από τα μεγαλύτερα αρχαιολογικά προβλήματα είναι αυτό της «αρχικής προέλευσης των Ελλήνων». Ωστόσο, αυτό που πρέπει να απασχολεί τη σύγχρονη έρευνα δεν πρέπει να είναι το πότε πρωτοεμφανίστηκαν οι Έλληνες, αλλά το πότε διαμορφώθηκε η ελληνική γλώσσα. Είναι μια γλώσσα που πρέπει να θεωρηθεί κριτήριο αντικειμενικής και διαχρονικής συγκρότησης των ανθρώπινων ομάδων. Έτσι, είναι φρόνιμο να μιλάμε για αρχαία πρωτο-ελληνική γλώσσα, μόνο μετά τη διαμόρφωσή της ως αναγνωρίσιμη, ξεχωριστή ομάδα της ινδοευρωπαϊκής γλωσσικής οικογένειας. Στην περίπτωση των πρωτο-Ελλήνων, αντί να συζητούμε και να αναζητούμε την «άφιξη» μιας εθνότητας, θα ήταν προτιμότερο να δούμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες διαμορφώθηκε η συγκεκριμένη γλώσσα τους. Η περίοδος της πρώτης καταγραφής της ελληνικής γλώσσας (Μυκηναϊκή, 15ος αιώνας π.Χ.) δεν πρέπει να θεωρηθεί ως η περίοδος της γλωσσικής διχοτόμησής της, ούτε της πρώτης «εμφάνισής» της στην Ελλάδα. Τα χρονολογικά «παράθυρα» που έχουν θεωρούνται ως υποψήφια για την «είσοδο» της ελληνικής γλώσσας στην ηπειρωτική Ελλάδα (Μέση Εποχή του Χαλκού, 3η χιλιετία π.Χ., Νεολιθική περίοδος) φαίνεται να αποδομούνται σταδιακά χάρη στα αρχαιολογικά στοιχεία συνέχειας/ασυνέχειας του προϊστορικού εποικισμού της ελληνικής χερσονήσου. Σήμερα, μπορούμε με ασφάλεια να υποθέσουμε ότι η ελληνική γλώσσα εντοπίζεται από ένα γραπτό μνημείο που έχει τις ρίζες του πολύ παλαιότερα και βαθύτερα μέσα στο χρόνο. Επιπλέον, τα τελευταία ευρήματα υποδηλώνουν ότι η χρονική κλίμακα του γλωσσικού προβλήματος IE αυξάνεται τώρα θεαματικά. Υπάρχουν πολύ ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις σε αρχαιολογική (κι όχι μόνο) βάση για το γλωσσικό σκηνικό της Παλαιολιθικής Εποχής, μια χρονολογική περίοδο που φαίνεται να αποτελεί μια πρώτη πολιτιστική και γλωσσική ενότητα στην Ευρώπη, κυρίως κατά τη διάρκεια ιδιαίτερα της Ανώτερης Παλαιολιθικής εποχής. Μυκηναϊκά ελληνικά Τα μυκηναϊκά ελληνικά είναι η αρχαιότερη βεβαιωμένη μορφή της ελληνικής γλώσσας, που χρονολογείται από τον 16ο έως τον 12ο αιώνα π.Χ., πριν από την υποτιθέμενη «Δωρική εισβολή», που προηγουμένως αναφερόταν ως το απόλυτο τέρμα, ad quem, για την εισαγωγή της ελληνικής γλώσσας από τα βόρεια εδάφη. Η γλώσσα πήρε το όνομά της από τις Μυκήνες, ένα από τα σημαντικότερα κέντρα της μυκηναϊκής Ελλάδας και σώζεται σε επιγραφές που φέρουν τη Γραμμική Β πάνω σε πήλινες πινακίδες που βρέθηκαν στην Κρήτη, την Πελοπόννησο και άλλα μέρη της νότιας Ελλάδας. Τα κείμενα σε αυτές τις πινακίδες είναι λογιστικά και διοικητικά έγγραφα και περιλαμβάνουν κυρίως λίστες και καταλόγους. Οι ειδικοί θεωρούν ότι το μυκηναϊκό πρότυπο διατηρεί ορισμένα αρχαϊκά πρωτο-ϊνδοευρωπαϊκά και πρωτο-ελληνικά χαρακτηριστικά που δεν υπάρχουν στα μεταγενέστερα ιστορικά αρχαία ελληνικά. Ενώ η μυκηναϊκή διάλεκτος φαίνεται σχετικά ομοιόμορφη σε όλα τα κέντρα, όπου παρατηρείται και παρά τις διαφορετικές χρονικές περιόδους χρήσης της, ωστόσο υπάρχουν και μερικά ίχνη διαλεκτικών παραλλαγών. Η αμερόληπτη μελέτη των πινακίδων οδήγησε πολλούς στην άποψη ότι τα μυκηναϊκά ελληνικά είναι ομοιόμορφα όχι επειδή αντικατοπτρίζουν τη γλωσσική πραγματικότητα της εποχής τους αλλά, αντίθετα, επειδή δεν το κάνουν. Αυτή η περίεργη υπερ-τοπική και πιθανώς διαχρονική ομοιογένεια της γλωσσικής μορφής των μυκηναϊκών πινακίδων (Μυκηναϊκή Κοινή) υποδηλώνει ότι έχουμε να κάνουμε με ένα υπερ-τοπικά κοινό τεχνητό ιδίωμα διοικητικής χρήσης των αρχείων των ανακτόρων και της άρχουσας αριστοκρατίας. Αυτό είναι που ο Ελβετός ελληνιστής Ernst Risch αποκάλεσε «κανονικό Μυκηναϊκό». Από την άλλη πλευρά, η «ειδική Μυκηναϊκή» αντιπροσώπευε κάποια τοπική δημοτική διάλεκτο (ή διαλέκτους) των συγκεκριμένων γραφέων που παρήγαγαν τις πινακίδες. Όταν η «μυκηναϊκή κοινή» έπεσε σε αχρηστία μετά την πτώση των ανακτόρων, επειδή η γραφή δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί πλέον, οι υποκείμενες διάλεκτοι συνέχισαν να αναπτύσσονται με το δικό τους ρυθμό. Το ενδιαφέρον είναι ότι η γλώσσα των πινακίδων, αποτελώντας ένα ιδιαίτερο, αρχαϊκό γλωσσικό ιδίωμα, μαρτυρεί την ύπαρξη, κατά τη μυκηναϊκή περίοδο, ενός στοιχείου χαρακτηριστικού των γλωσσών, οι οποίες, ήδη από εκείνη την εποχή, είχαν μία μακρά ιστορία. Αυτό το καθοριστικό χαρακτηριστικό θα αποτελούσε αργότερα τη βάση του αρχαϊσμού. Ενώ η χρήση της μυκηναϊκής ελληνικής μπορεί να έπαψε με την πτώση των μυκηναϊκών ανακτόρων, κάποια ίχνη της συναντώνται σε μεταγενέστερες ελληνικές διαλέκτους. Συγκεκριμένα, η Αρκαδοκυπριακή Ελληνική πιστεύεται ότι μάλλον θυμίζει τη μυκηναϊκή ελληνική. Η Αρκαδοκυπριακή ήταν μια αρχαία ελληνική διάλεκτος που τη χρησιμοποιούσαν στην περιοχή της Αρκαδίας (κεντρική Πελοπόννησος) και στη συνέχεια στην Κύπρο, ίσως λόγω των μεταναστεύσεων που έγιναν κατά τη λεγόμενη Κατάρρευση της Εποχής του Χαλκού. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι η μυκηναϊκή μορφή της ελληνικής γλώσσας δεν περιέχει στοιχεία της δωρικής διαλέκτου, αλλά επίσης δεν ταυτίζεται πλήρως με καμία από τις άλλες διαλέκτους της ιστορικής περιόδου, όπως τις ξέρουμε. Αρχαία ελληνικά Τα αρχαία ελληνικά είναι η γλώσσα των «Σκοτεινών Χρόνων» και της Αρχαϊκής και Κλασικής περιόδου του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού (1200-300 π.Χ.). Ακολουθεί αμέσως μετά την κατάρρευση των μυκηναϊκού πολιτισμού. Ενώ η τυποποιημένη μυκηναϊκή γλώσσα δεν χρησιμοποιείτο πλέον, οι συγκεκριμένες τοπικές διάλεκτοι που αντανακλούσαν την τοπική δημοτική ομιλία συνεχίστηκαν, δημιουργώντας τελικά τις διάφορες μεταγενέστερες ελληνικές διαλέκτους. Τα αρχαία ελληνικά ήταν η γλώσσα των ομηρικών ποιημάτων, της φιλοσοφίας, του δράματος και της ιστορίας. Μετά τα πρώτα δείγματα αρχαίας ελληνικής γραφής με τη χρήση της Γραμμικής Β, το ελληνικό αλφάβητο τυποποιήθηκε γύρω στον 8ο αιώνα π.Χ. pastedGraphic_3.png Πρωτοελληνικό αλφάβητο ζωγραφισμένο στο σώμα αττικού μελανόμορφου κυπέλλου. Στην αρχή της ιστορικής περιόδου, οι Έλληνες δεν μιλούσαν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Όπως τα τοπικά αλφάβητα διέφεραν, έτσι και η αρχαία ελληνική γλώσσα διέφερε από τόπο σε τόπο. Οι κύριες διάλεκτοι ήταν η Αττική και η Ιωνική, η Αιολική, η Αρκαδοκυπριακή και η Δωρική, πολλές από αυτές με αρκετές υπο-διαλέκτους (όπως τα Μακεδονικά Ελληνικά). Ορισμένες διάλεκτοι τις συναντάμε σε τυποποιημένες λογοτεχνικές μορφές που χρησιμοποιούνται στη λογοτεχνία, ενώ τις άλλες τις συναντούμε μόνο σε επιγραφές. Αυτός ο μεγάλος διαλεκτικός κατακερματισμός της αρχαίας ελληνικής γλώσσας οφειλόταν στη γεωγραφία, με τους ορεινούς όγκους και τους κλειστούς οικισμούς, τη διασπορά των πολυάριθμων ελληνικών φυλών και την αρχική απομόνωση και πολιτική αυτονομία των πρώτων οικιστικών κέντρων. Αυτό που είναι σημαντικό, ωστόσο, είναι ότι οι κοινωνικοί και πνευματικοί παράγοντες που θα μπορούσαν να ευνοήσουν την οριστική διάσπαση και τη δημιουργία δευτερευουσών γλωσσών δεν προέκυψαν ποτέ στην περίπτωση της ελληνικής γλώσσας, όπως συνέβη για παράδειγμα με τα Λατινικά. Αντίθετα, οι συνεχείς μετακινήσεις, οι οικονομικές δραστηριότητες, η ανάμειξη των φυλών στις αποικίες, οι συγκρούσεις με «βαρβάρους» και η σύμπραξη διαφορετικών συμμαχιών συνέβαλαν στην ανάπτυξη μιας κοινής συνείδησης ως προς την καταγωγή, τη θρησκεία, τους μύθους και τις παραδόσεις, καθώς και την ενότητα της γλώσσας. Ένα επιπλέον σημαντικό φαινόμενο στην ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας είναι το γεγονός ότι η διαλεκτική της πολυμορφία κατά την κλασική εποχή αντικατοπτρίζεται βαθιά σε ολόκληρη την τροχιά της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Οι διάλεκτοι επηρεάζουν καθοριστικά και ολοκληρωτικά τον αρχαίο ποιητικό και πεζό λόγο. Αυτό σημαίνει ότι κάθε λογοτεχνικό έργο γεννήθηκε, διαμορφώθηκε και αναπτύχθηκε στενά συνδεδεμένο με μια συγκεκριμένη διάλεκτο, τη διάλεκτο της ελληνικής φυλής που, λόγω της ιδιαίτερης ιδιοσυγκρασίας και των διαφόρων κοινωνικο-οικονομικών παραγόντων, δημιούργησε για πρώτη φορά το συγκεκριμένο λογοτεχνικό είδος. Μια άλλη ιδιαιτερότητα της ελληνικής γραφής στις αρχές της αρχαϊκής περιόδου, η οποία συναντάται και σε παλαιότερους πολιτισμούς, είναι το λεγόμενο «Βουστροφηδόν» ύφος γραφής. Σε αυτό το ύφος, οι γραμμές γραφής εναλλάξ αντιστρέφονται με γράμματα επίσης γραμμένα σε ανάποδο στυλ «καθρέφτη», σε αντίθεση με το σύγχρονο στυλ γραφής μας, όπου οι γραμμές ξεκινούν πάντα από την ίδια πλευρά, δηλαδή την αριστερή. pastedGraphic_4.png Το Boustrophedon είναι ένα στυλ γραφής στο οποίο εναλλάξ οι γραμμές γραφής αντιστρέφονται με γράμματα επίσης γραμμένα αντίστροφα, σε στυλ καθρέφτη. Ο αρχικός τύπος προέρχεται από τον αρχαιοελληνικό όρο «βουστροφηδόν», συνθετικό του βοῦς (βόδι) και του «στροφή» (στροφή)—δηλαδή, «όπως το βόδι γυρίζει [κατά το όργωμα]». Εμφανίζεται κυρίως σε αρχαία χειρόγραφα κι άλλες επιγραφές. Ήταν ένας συνηθισμένος τρόπος γραφής σε πέτρα στην αρχαία Ελλάδα, ο οποίος γινόταν ολοένα και λιγότερο δημοφιλής σε όλη την κλασική περίοδο. Σύμφωνα με τον Έλληνα γραμματικό Αρποκρατίωνα, οι νόμοι του Σόλωνα γράφτηκαν σε βουστροφηδόνιο στυλ. Ελληνιστική Ελληνική (Κοινή) Η ελληνιστική ελληνική εξελίχθηκε με την εξάπλωση του ελληνικού στρατού μετά τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. Αποτελούμενη από τη διάλεκτο της Αθήνας, της πνευματικής πρωτεύουσας της εποχής, η συγχώνευση της ιωνικής με την αττική διάλεκτο είχε ως αποτέλεσμα την πρώτη κοινή ελληνική διάλεκτο. Γνωστή και ως Αλεξανδρινή διάλεκτος, Βιβλική ή Ελληνική «Κοινή», σύντομα έγινε lingua franca σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο και την Εγγύς Ανατολή, ομιλούμενη από τα Βαλκάνια μέχρι την Αίγυπτο και από τη Μεγάλη Ελλάδα μέχρι τις παρυφές της Ινδίας. Η έννοια της Κοινής προέρχεται από τον ελληνικό όρο για την «κοινή διάλεκτο» (ελληνικά: «ἡ κοινὴ διάλεκτος). Βασικά μνημεία της ελληνιστικής Κοινής είναι οι επιγραφές και τα διάφορα λογοτεχνικά κι άλλα κείμενα που έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα. Ωστόσο, για αυτήν την περίοδο, υπάρχουν κι άλλες σημαντικά, νέα μνημεία. Πρόκειται για αναρίθμητες επιστολές ή έγγραφα σε παπύρους που βρέθηκαν στην Αίγυπτο. Αναφέρονται σε κάθε είδους δημόσια ή ιδιωτική δραστηριότητα πολιτών, προερχόμενοι από οποιαδήποτε κοινωνική ή επαγγελματική τάξη, καθώς και σε γραπτά από φιλόλογους και γραμματικούς. Η Κοινή είναι επίσης η γλώσσα της Χριστιανικής Καινής Διαθήκης, των Εβδομήκοντα (της ελληνικής μετάφρασης της Εβραϊκής Βίβλου του 3ου αιώνα π.Χ.) και των περισσότερων πρωτοχριστιανικών θεολογικών κειμένων από τους Πατέρες της Εκκλησίας. Σε αυτό το πλαίσιο, η Κοινή Ελληνική είναι επίσης γνωστή ως «Βιβλική», «Καινή Διαθήκη», «εκκλησιαστική» ή «πατερική» ελληνική και χρησιμοποιήθηκε ως η γλώσσα των λειτουργιών και των ακολουθιών της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. pastedGraphic_5.png Ο Πάπυρος 46 είναι ένα από τα παλαιότερα χειρόγραφα της Καινής Διαθήκης που έχουν διασωθεί, γραμμένα στα ελληνικά πάνω σε πάπυρο με πιθανότερη χρονολογία μεταξύ 175 και 225. Credit: Public Domain Ως η κυρίαρχη γλώσσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, εξελίχθηκε περαιτέρω στη Μεσαιωνική Ελληνική, η οποία στη συνέχεια έγινε η Νεοελληνική. Μεσαιωνική ελληνική Τα μεσαιωνικά ελληνικά (επίσης γνωστά ως μεσο-ελληνικά, βυζαντινά ή ρωμαϊκά) είναι το στάδιο εκείνο της ελληνικής γλώσσας που τοποθετείται μεταξύ του τέλους της κλασικής αρχαιότητας από τον 5ο έως τον 6ο αιώνα και το τέλος του Μεσαίωνα, που συμβατικά χρονολογείται με την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους το 1453. Κατά την πρώιμη μεσαιωνική χρονική περίοδο, από τον 4ο έως τον 11ο αιώνα, τα στοιχεία για την εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας είναι ελάχιστα. Οι βυζαντινοί λόγιοι προσκολλημένοι στην παράδοση των Πατέρων της Εκκλησίας γράφουν σε μια αρχαϊκή γλώσσα που απεικονίζει μια προοδευτική ακατανοησία στη σύνταξη. Αυτή είναι ίσως η μόνη εξέλιξη αυτή τη δεδομένη στιγμή. Ωστόσο, σε ορισμένα λαϊκά κείμενα παρατηρούμε την προφορική, φυσική και ευθύγραμμη γλώσσα να εξομαλύνεται και να απλοποιείται φωνητικά και μορφο-συντακτικά ακόμη περισσότερο από την Ελληνιστική κοινή, ενώ σημαντική είναι η επίδραση των Λατινικών στο λεξιλόγιο. Η Ελληνική γλώσσα, σε αντίθεση με τα Λατινικά, συνεχίζει την πορεία της ως το γλωσσικό όργανο της μεγάλης ελληνόφωνης αυτοκρατορίας. Ο ρόλος της ελληνικής γλώσσας ως γλωσσικού οργάνου της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας υποστηρίχθηκε από έντονα συναισθήματα στενής συνέχειας με το παρελθόν. Επειδή η ελληνόφωνη κεντρική εξουσία και η Εκκλησία υιοθέτησαν αυτήν την αρχαϊκή μορφή της ελληνικής ως επίσημο όργανο έκφρασης, δημιούργησαν μια γλωσσική πολιτική συνέχειας και την αίσθηση ότι η γλώσσα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ήταν μία και ίδια με τη γλώσσα που υπήρχε και στο παρελθόν. Με άλλα λόγια, φαινόταν ότι δεν είχε αλλάξει. pastedGraphic_6.png Ένα βυζαντινό πλοίο που χρησιμοποιεί την ελληνική φωτιά. Στην κορυφή, ελληνικό αλφάβητο σε μεσαιωνική-βυζαντινή μορφή. Ήδη από την ελληνιστική περίοδο, υπήρχε μια τάση προς μια συνθήκη «διγλωσσίας» (μια κατάσταση κατά την οποία δύο διάλεκτοι ή γλώσσες χρησιμοποιούνται σε αρκετά μεγάλο ποσοστό και οι δύο από μια ενιαία γλωσσική κοινότητα) μεταξύ της Αττικής λογοτεχνικής γλώσσας και της συνεχώς αναπτυσσόμενης Κοινής. Μέχρι την ύστερη αρχαιότητα, το χάσμα αυτό ήταν αδύνατο να αγνοηθεί. Στη βυζαντινή εποχή, η γραπτή ελληνική φανερωνόταν υπό διάφορες μορφές, που στο σύνολό τους ήταν συνειδητά αρχαϊκά σε σύγκριση με τη σύγχρονη ομιλούμενη δημοτική γλώσσα. Παρά τα μεγάλα κενά στις πληροφορίες που έχουμε για τις προφορικές μορφές της γλώσσας μέχρι τον 12ο αιώνα, το πιθανότερο είναι ότι η νεοελληνική γλώσσα διαμορφώθηκε σε αυτή τη χρονική περίοδο. Στους τελευταίους αιώνες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, (Ύστερη περίοδος, 12ος έως 15ος αι.), οι σχετικές πηγές δείχνουν ότι η νεοελληνική γλώσσα διαμορφώθηκε σχεδόν με μικρές διαφορές από το σύγχρονο, κοινό, προφορικό ιδίωμα. Ταυτόχρονα, συνεχίζουν να υπάρχουν νέες διαλεκτικές παραλλαγές. Νέα Ελληνικά Την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η Νέα Ελληνική γλώσσα αναπτύχθηκε πλήρως, ενώ παράλληλα ξεχώρισαν διάλεκτοι και ιδιώματα. Αιτία αυτού ήταν η απόσχιση διαφόρων ελληνόφωνων περιοχών του Βυζαντινού Κράτους, ήδη από τον 13ο αιώνα, και η διαφορετική τους πορεία κάτω από διάφορους κατακτητές (Φράγκους, Ενετούς, Τούρκους) καθώς και η απομόνωση, η πτώση του βιοτικού επιπέδου και η έλλειψη της ελληνικής παιδείας, κατά τους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας. Στις αρχές του 19ου αιώνα, ξεκίνησε μια διαδικασία αντικατάστασης πολλών τουρκικών λέξεων, καθώς κι απόδοσης νεολογισμών του δυτικού πολιτισμού στον υλικοτεχνικό και πνευματικό χώρο. Ταυτόχρονα, προέκυψε διαμάχη για τη μορφή της γλώσσας του αναγεννημένου ελληνικού έθνους μετά την ίδρυση του νέου Ελληνικού Κράτους. Έγινε επίσης συζήτηση για τη μορφή της επίσημης γλώσσας. Στα νέα ελληνικά, η προφορά της γλώσσας άλλαξε, αλλά ο τρόπος γραφής παρέμεινε ίδιος. Η προφορική και, κατά συνέπεια, και γραπτή κοινή νεοελληνική γλώσσα έχει ως βάση της τα χαρακτηριστικά των ιδιωμάτων της Πελοποννήσου, της Στερεάς Ελλάδας, της Αίγινας και της παλιάς Αθήνας, των πρώτων δηλαδή τόπων που συνέθεσαν το νέο κράτος. pastedGraphic_7.png Νεοελληνικό Αλφάβητο (Κεφάλαια και Μικρά γράμματα) Οι περισσότεροι μελετητές θεωρούσαν την προφορική κοινή γλώσσα του λαού ανεπαρκή και υποστήριζαν την επιστροφή τους σε πιο αρχαϊκές μορφές της ελληνικής, ενώ άλλοι πίστευαν στην καλλιέργεια και ανάπτυξη της λαϊκής γλώσσας (Δημοτική). Ο Αδαμάντιος Κοραής πρότεινε τον εξαγνισμό και τον εξωραϊσμό της λαϊκής γλώσσας και έτσι έγινε ο εμπνευστής της «Καθαρεύουσας», της πρώτης επίσημης γλώσσας του κράτους. Η Καθαρεύουσα, η οποία πλησιάζει τον αρχαϊσμό, απομακρύνθηκε από τη φυσική γλώσσα, δημιουργώντας έτσι το «Ελληνογλωσσικό ζήτημα», που ταλαιπώρησε την ελληνική εκπαίδευση μέχρι το τελευταίο τέταρτο του 20ού αιώνα. Με τη διάσπαση του βυζαντινού κράτους, στην αλλαγή της πρώτης χιλιετίας, κάποιες πιο «απομονωμένες» διάλεκτοι, όπως της Μαριούπολης, που ομιλείται στην Κριμαία, η ποντιακή, που ομιλείται κατά μήκος της ακτής της Μαύρης Θάλασσας της Μικράς Ασίας, και η Καππαδοκική, που ομιλείται στην κεντρική Μικρά Ασία, άρχισαν να αποκλίνουν. Τα Griko (Κάτω-ιταλικά), γλώσσα που ομιλείται στη Νότια Ιταλία, και τα τσακώνικα, που ομιλούνται στην Πελοπόννησο, συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται ως και σήμερα και είναι διάλεκτοι παλαιότερης προέλευσης. Η κυπριακή ελληνική είχε ήδη λογοτεχνική μορφή στον ύστερο Μεσαίωνα και χρησιμοποιήθηκε στις Ασσίζες της Κύπρου και στα χρονικά του Λεοντίου Μαχαιρά και του Γεωργίου Μπουστρωνίου. Με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους και τη συνεχή διάδοση της νέας κοινής γλώσσας άρχισε η προοδευτική αποδυνάμωση των διαφόρων διαλέκτων. Από τις πόλεις, που λειτουργούσαν ως διοικητικά, πολιτικά και πνευματικά κέντρα, η κοινή γλώσσα εξαπλώθηκε στην περιφέρεια, όπου κυριαρχούσαν τα διάφορα ιδιώματα και οι διάλεκτοι. Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ

Η ελληνική γλώσσα ανήκει στην ινδοευρωπαϊκή οικογένεια[9] και αποτελεί το μοναδικό μέλος του ελληνικού κλάδου, ενώ είναι η επίσημη γλώσσα της Ελλάδας και της Κύπρου. Ανήκει επίσης στο βαλκανικό γλωσσικό δεσμό. Στην ελληνική γλώσσα, έχουμε γραπτά κείμενα ήδη από τον 15ο αιώνα π.Χ.. Σαν Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας, κάθε έτος, έχει καθιερωθεί η 9η Φεβρουαρίου. Έχει την μακροβιότερη καταγεγραμμένη ιστορία από οποιαδήποτε άλλη ζωντανή ινδοευρωπαϊκή γλώσσα με τουλάχιστον 3.400 χρόνια γραπτής ιστορίας.[10] Γράφεται με το ελληνικό αλφάβητο, το οποίο χρησιμοποιείται αδιάκοπα (αρχικά με τοπικές παραλλαγές, μετέπειτα υπό μια, ενιαία μορφή) εδώ και περίπου 2.600 χρόνια.[11][12] Προηγουμένως η ελληνική γλώσσα γραφόταν με τη Γραμμική Β και το κυπριακό συλλαβάριο.[13] Το ελληνικό αλφάβητο προέρχεται από το φοινικικό αλφάβητο, με κάποιες προσαρμογές. Στο ελληνικό αλφάβητο βασίζεται το λατινικό, το κυριλλικό, το αρμενικό, το κοπτικό, το γοτθικό και πολλά άλλα αλφάβητα. Η ελληνική γλώσσα κατέχει υψηλή -ιστορική- θέση στην ιστορία του Δυτικού κόσμου.[14] Ξεκινώντας με τα Ομηρικά έπη, η αρχαία ελληνική λογοτεχνία περιλαμβάνει πολλά σημαντικά έργα της Ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Η ελληνική γλώσσα είναι η γλώσσα με την οποία συντέθηκαν πολλά από τα θεμελιώδη επιστημονικά και φιλοσοφικά κείμενα. Η Καινή Διαθήκη γράφτηκε στα ελληνικά και έπειτα μεταφράστηκε σε άλλες γλώσσες.[15][16] Μαζί με τα λατινικά κείμενα και τις παραδόσεις του Ρωμαϊκός κόσμος, τα ελληνικά κείμενα και η ελληνική κοινωνία της αρχαιότητας αποτελούν μέρος της κλασικής επιστήμης. Κατά τη διάρκεια της αρχαιότητας, η ελληνική ήταν η κύρια γλώσσα του μεσογειακού κόσμου. Έγινε έπειτα η επίσημη γλώσσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και εξελίχθηκε στα Μεσαιωνικά Ελληνικά.[17] Στη σύγχρονη μορφή της τα ελληνικά είναι η επίσημη γλώσσα της Ελλάδας και της Κύπρου και μια από τις 24 επίσημες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Την ομιλούν, ως μητρική γλώσσα, τουλάχιστον 13,5 εκατομμύρια άνθρωποι στην Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιταλία, την Αλβανία, την Τουρκία και την ελληνική διασπορά. Επίσης εκατομμύρια άτομα γνωρίζουν ελληνικά, είτε την αρχαία μορφή της ή τα νέα ελληνικά. Οι ελληνικές ρίζες χρησιμοποιούνται για αιώνες και συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται ευρέως για να σχηματίσουν νέες λέξεις σε άλλες γλώσσες. Πολλές ελληνικές λέξεις μπορούν να εντοπιστούν στις περισσότερες κύριες γλώσσες του κόσμου. Τα ελληνικά και τα λατινικά, ως γλωσσικές δεξαμένες, είναι οι κύριες πηγές του διεθνούς επιστημονικού και τεχνολογικού λεξιλογίου. Ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που μιλούν τα νέα ελληνικά ως μητρική τους γλώσσα είναι περίπου 14 εκατομμύρια άτομα. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι Έλληνες στην εθνικότητα, αν και στην Ελλάδα χρησιμοποιείται επίσης ευρέως από αρκετούς εξελληνισμένους Αρωμάνους, Μεγλενορουμάνους, Τσιγγάνους, Αλβανούς, Σλάβους και μια σειρά από μουσουλμανικές εθνότητες στα βόρεια της χώρας. Χάρη στους αυξημένους οικονομικούς δεσμούς της Ελλάδας με άλλες βαλκανικές χώρες, καθώς και χάρη στις μαζικές μεταναστεύσεις προς την Ελλάδα και την Κύπρο τα τελευταία είκοσι χρόνια, ένας σημαντικός αριθμός κατοίκων στις χώρες που συνορεύουν με την Ελλάδα μιλάει και ελληνικά. Ελληνόγλωσσοι υπάρχουν πάρα πολλοί στην Αλβανία, όπου ομιλείται ευρέως στα νότια της χώρας και στις μεγάλες πόλεις και είναι ουσιαστικά η γλώσσα εργασίας σε τρεις δήμους της Αλβανίας. Ως σημαντική γλώσσα της διασποράς, τα ελληνικά χρησιμοποιούνται μεταξύ των Ελλήνων της Αυστραλίας, του Καναδά και των ΗΠΑ. Ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που μιλούν την ελληνική ως ξένη γλώσσα κυμαίνεται στα 3 με 5 εκατομμύρια άτομα. Η ελληνική λογοτεχνία έχει πλούσια παραγωγή σε όλα τα στάδια της ιστορίας της. Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία η γνώση της ελληνικής γλώσσας θεωρούνταν υποχρέωση του κάθε μορφωμένου Ρωμαίου. Τα λατινικά έχουν δανειστεί μεγάλο αριθμό ελληνικών δανείων και αντιθέτως ελληνικά έχουν σημαντικό αριθμό λατινικών και ρομανικών λέξεων. Γεωγραφική εξάπλωση Κύριο λήμμα: Γεωγραφική κατανομή των ομιλητών της ελληνικής γλώσσας Γεωγραφική κατανομή των Ελληνόφωνων στην Ρωσική Αυτοκρατορία (απογραφή του 1897) Η ελληνική ομιλείται από τουλάχιστον 13 εκατομμύρια άτομα σήμερα, κυρίως στην Ελλάδα και την Κύπρο, μαζί με μια μεγάλη ελληνόφωνη μειονότητα στην Αλβανία κοντά στα σύνορα με την Ελλάδα.[18] Ένα σημαντικό ποσοστό των Αλβανών έχει βασική γνώση της ελληνικής λόγω του κύματος της αλβανικής μετανάστευσης στην Ελλάδα τις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Πριν τη Μικρασιατική Εκστρατεία και την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923, υπήρχε ένας πολύ μεγάλος αριθμός Ελληνόφωνων στη Τουρκία, αλλά σήμερα παραμένουν ελάχιστοι.[10] Μια σημαντική ελληνόφωνη κοινότητα βρίσκεται στη Βουλγαρία κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Η ελληνική ομιλείται από μεγάλες κοινότητες απόδημων Ελλήνων στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Αυστραλία, τον Καναδά, τη Νότια Αφρική, τη Χιλή, τη Βραζιλία, την Αργεντινή, τη Ρωσία, την Ουκρανία, το Ηνωμένο Βασίλειο, και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ιδίως στη Γερμανία. Ιστορικά υπήρχαν σημαντικές ελληνόφωνες κοινότητες στην Ανατολική Μεσόγειο, τη νότια Ιταλία, την Τουρκία, την Κύπρο, την Συρία, τον Λίβανο, το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τη Λιβύη, στη περιοχή της Μαύρης Θάλασσας (στις περιοχές της σημερινής Βουλγαρίας, Τουρκίας, Ρουμανίας, Ουκρανίας, Ρωσίας, Γεωργίας, Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν) και σε μια μικρότερη έκταση στη δυτική Μεσόγειο εντός και γύρω από αποικίες όπως η Μασσαλία, ο Μόνοικος και η Μαινάκη. Χρησιμοποιήθηκε επίσης ως λειτουργική γλώσσα στο χριστιανικό βασίλειο της Μακουρίας στο σημερινό Σουδάν.[19] Η ελληνική υπήρξε στην αρχαιότητα η πιο διαδεδομένη γλώσσα στη Μεσόγειο και στη Νότια Ευρώπη, κυρίως εξαιτίας του πλήθους των αποικιών που είχαν ιδρυθεί από τους Έλληνες στις ακτές της Μεσογείου, ενώ έφτασε να είναι η γλώσσα του εμπορίου ακόμα και μέχρι και τα τέλη της αλεξανδρινής περιόδου. Η ελληνική σήμερα αποτελεί τη μητρική γλώσσα περίπου 12 εκατομμυρίων ανθρώπων, κυρίως στην Ελλάδα και την Κύπρο. Αποτελεί επίσης τη μητρική γλώσσα αυτοχθόνων πληθυσμών στην Αλβανία, τη Βουλγαρία, την Ιταλία, την Βόρεια Μακεδονία και την Τουρκία. Εξαιτίας της μετανάστευσης η γλώσσα ομιλείται ακόμα σε χώρες-προορισμούς ελληνόφωνων πληθυσμών μεταξύ των οποίων η Αυστραλία, η Γερμανία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Καναδάς, η Ρωσία και άλλα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Υπολογίζεται ότι ο συνολικός αριθμός ανθρώπων παγκοσμίως που μιλούν τα ελληνικά ως πρώτη ή δεύτερη γλώσσα είναι γύρω στα 25 εκατομμύρια.[εκκρεμεί παραπομπή] Επίσημη κατάσταση της γλώσσας Η ελληνική γλώσσα, στη σύγχρονη μορφή της (νεοελληνική γλώσσα), είναι η επίσημη γλώσσα της Ελλάδας, η οποία ομιλείται από σχεδόν το σύνολο του πληθυσμού.[20] Είναι επίσης μια από τις δύο επίσημες γλώσσες της Κύπρου (ονομαστικά μαζί με τα τουρκικά), αλλά είναι η μόνη γλώσσα που χρησιμοποιούν οι αρχές της χώρας, καθώς οι τουρκόφωνες περιοχές της Κύπρου δεν ελέγχονται από τις αρχές της Κυπριακής Δημοκρατίας.[21] Λόγω της ιδιότητας μέλους της Ελλάδας και της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα ελληνικά είναι μια από τις 24 επίσημες γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.[22] Επίσης τα ελληνικά είναι επίσημη γλώσσα στη Δρόπολη και τη Χειμάρρα της Αλβανίας, και έχει αναγνωριστεί ως μειονοτική γλώσσα στην υπόλοιπη χώρα.[2] Επίσης είναι επίσημη μειονοτική γλώσσα στην Απουλία και την Καλαβρία της Ιταλίας. Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού χάρτη των περιφερειακών ή μειονοτικών γλωσσών, η ελληνική προστατεύεται και προωθείται επίσημα ως περιφερειακή και μειονοτική γλώσσα στην Αρμενία, την Ουγγαρία, τη Ρουμανία και την Ουκρανία.[4] Ιστορία Κύριο λήμμα: Ιστορία της ελληνικής γλώσσας Η ελληνική ομιλείται από την 3η χιλιετία π.Χ.,[23] πιθανώς και νωρίτερα.[24] Το αρχαιότερο γραπτό κείμενο στα ελληνικά είναι η Γραμμική Β, η οποία χρονολογείται από το 1450 με 1350 π.Χ.,[25] κάνοντας τα ελληνικά την παλαιότερη ζωντανή γλώσσα στον ευρωπαϊκό κόσμο. Στις ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, οι μόνες γλώσσες που συγκρίνονται ως προς την παλαιότερη πρώτη γραπτή καταγραφή χρονικά είναι οι μικρασιατικές γλώσσες, οι οποίες αφομοιώθηκαν από την ελληνική κατά την αρχαιότητα και τον Μεσαίωνα. Περίοδοι Η πρωτοελληνόφωνη περιοχή σύμφωνα με τον Βλαντίμιρ Ι. Γκεοργκίεφ. Η ελληνική γλώσσα διαιρείται ιστορικά στις εξής περιόδους: Πρωτοελληνική γλώσσα: ο μη καταγεγραμμένος αλλά τελευταίος πρόγονος των ποικιλιών της ελληνικής. Η ενότητα της πρωτοελληνικής τελείωσε όταν έλληνες μετανάστες εισήλθαν στην ελληνική χερσόνησο στην νεολιθική εποχή ή την εποχή του Χαλκού. Μυκηναϊκά ελληνικά: η γλώσσα του μυκηναϊκού πολιτισμού, η οποία καταγράφεται σε πίνακες γραμμένους σε γραμμική Β από τον 15ο αιώνα π.Χ. και έπειτα. Αρχαία ελληνικά: με πολλές διαλέκτους, είναι η γλώσσα της αρχαϊκής και κλασικής εποχής, καθώς και η γλώσσα του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού. Σημαντικότατη γλώσσα στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Η χρήση της έπεσε σε παρακμή στη δυτική Ευρώπη στον Μεσαίωνα, αλλά συνέχισε να χρησιμοποιείται στον βυζαντινό κόσμο και επανεισήχθη στην υπόλοιπη Ευρώπη με την άλωση της Κωνσταντινούπολης και την μετανάστευση Ελλήνων στη δυτική Ευρώπη. Ελληνιστική κοινή: Από την συγχώνευση της ιωνικής διαλέκτου με την αττική διάλεκτο προέκυψε η δημιουργία της πρώτης κοινής ελληνικής διαλέκτου. Η ελληνιστική κοινή ομιλούταν σε μια μεγαλύτερη γεωγραφική έκταση από την αρχαία ελληνική και έγινε η γλώσσα επικοινωνίας για τους κατοίκους της Ανατολικής Μεσογείου και της Εγγύς Ανατολής. Η προέλευση της ελληνιστικής κοινής ανάγεται στους στρατιώτες των εκστρατειών των κατακτητικών εκστρατειών του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οι Έλληνες επεκτάθηκαν γεωγραφικά σε όλο το γνωστό κόσμο. Ομιλητές της ελληνικής γλώσσας ζούσαν σε μια ευρύτατη γεωγραφική έκταση από την Αίγυπτο μέχρι την Ινδία. Μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση της Ελλάδας, στη Ρώμη άρχισε να επικρατεί μια ανεπίσημη ελληνολατινική διγλωσσία και η ελληνιστική κοινή έγινε πρώτη ή δεύτερη γλώσσα για μεγάλο μέρος των κατοίκων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η προέλευση του Χριστιανισμού ανάγεται στην ελληνιστική κοινή, επειδή οι Δώδεκα Απόστολοι διέδωσαν τον Χριστιανισμό διαμέσου της ελληνικής γλώσσας και τα πρώτα χριστιανικά κείμενα είναι γραμμένα σε αυτή. Είναι γνωστή και ως ελληνιστική ελληνική, ελληνικά της Καινής Διαθήκης και βιβλικά ελληνικά επειδή είναι η πρωτότυπη γλώσσα της Καινής Διαθήκης και η Παλαιά Διαθήκη μεταφράστηκε στην ίδια γλώσσα από τη μετάφραση των Εβδομήκοντα. Μεσαιωνική ελληνική: γνωστή και ως βυζαντινή ελληνική. Αποτελεί την συνέχεια της κοινής ελληνικής μέχρι την πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας τον 15ο αιώνα. Τα μεσαιωνικά ελληνικά είναι ένας όρος που καλύπτει ένα ολόκληρο συνεχές διαφορετικών τρόπων ομιλίας και γραφής, ξεκινώντας από καθομιλούμενες συνέχειες της ελληνιστικής κοινής που μοιάζουν με τα σημερινά ελληνικά σε πολλά σημεία, έως λόγιες μορφές που μιμούνται τη κλασσική αττική διάλεκτο. Το μεγαλύτερο μέρος των γραπτών ελληνικών που χρησιμοποιήθηκαν ως η επίσημη γλώσσα του Βυζαντίου ήταν μια εκλεκτική ποικιλία βασιζόμενη στη παράδοση της γραπτής κοινής. Ομιλούταν κυρίως στα Βαλκάνια και τη Μικρά Ασία, ενώ στη Μέση Ανατολή και την Αίγυπτο αντικαταστάθηκε σταδιακά από τα αραβικά από τον 7ο αιώνα και έπειτα. Συνέχισε να έχει σημαντική παρουσία στην Ευρώπη, π.χ. μέσω της διάδοσης του Χριστιανισμού. Νεοελληνική γλώσσα:[26] Προέρχεται από τη μεσαιωνική ελληνική. Η νεοελληνική γλώσσα ανάγεται από την βυζαντινή ελληνική, ακόμη και από τον 11ο αιώνα. Είναι η γλώσσα των σημερινών Ελλήνων και έχει πολλές διαλέκτους. Λόγω της φοράς των γεγονότων από τη μάχη του Μαντζικέρτ και έπειτα μειώθηκε σημαντικά η εδαφική εξάπλωση της, περιοριζόμενη στα Βαλκάνια, την Κύπρο, τη δυτική Μικρά Ασία και τον Πόντο κατά κύριο λόγο, ενώ οι ελληνικές αποικίες της Κάτω Ιταλίας έχουν αφομοιωθεί γλωσσικά, και ήταν η σημαντικότερη γλώσσα στα Βαλκάνια επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Διγλωσσία Κύριο λήμμα: Γλωσσικό ζήτημα Στη σύγχρονη εποχή, η ελληνική γλώσσα εισήλθε σε μια κατάσταση διγλωσσίας: η συνύπαρξη των καθομιλουμένων μορφών με τις αρχαϊκές μορφές της γλώσσας. Το γλωσσικό ζήτημα αφορούσε τη διαμάχη μεταξύ της χρήσης δύο ελληνικών διαλέκτων: της δημοτικής γλώσσας, της καθομιλουμένης ελληνικής γλώσσας, και της καθαρεύουσας, ενός μείγματος μεταξύ της δημοτικής και της αρχαίας ελληνικής που αναπτύχθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα, η οποία χρησιμοποιήθηκε για λογοτεχνικούς και επίσημους σκοπούς στο ελληνικό κράτος. Το 1976, η δημοτική έγινε επίσημη γλώσσα της Ελλάδας, ενσωματώνοντας στοιχεία της καθαρεύουσας στη νεοελληνική γλώσσα, και χρησιμοποιείται σε όλους τους επίσημους σκοπούς και την εκπαίδευση.[27] Ιστορική ενότητα Συχνά δίδεται έμφαση στην ιστορική ενότητα των διαφόρων σταδίων της ελληνικής γλώσσας.[28] Μολονότι τα ελληνικά έχουν υποστεί φωνολογικές και μορφολογικές αλλαγές παρόμοιες με αυτές άλλων γλωσσών, δεν έχει υπάρξει χάσμα ορθογραφικό ή λογοτεχνικό ανά τους αιώνες τέτοιου μεγέθους ώστε η αρχαία γλώσσα να θεωρηθεί ως ξένη από τους ομιλητές της νεοελληνικής. Βάσει μιας εκτίμησης, η ελληνική του Ομήρου είναι πλησιέστερη προς τη δημοτική απ' ό,τι η αγγλική του 12ου αιώνα προς τη σύγχρονη αγγλική γλώσσα.[29] Χαρακτηριστικά Η φωνολογία, η μορφολογία, η σύνταξη και το λεξιλόγιο της γλώσσας δείχνουν τόσο συντηρητικά όσο και καινοτόμα στοιχεία σε ολόκληρη την ιστορική πορεία της γλώσσας από την αρχαία έως τη σύγχρονη περίοδο. Η διαίρεση σε συμβατικές περιόδους είναι σχετικά αυθαίρετη, ειδικά επειδή σε όλες τις περιόδους ύπαρξης της η αρχαία ελληνική έχει απολαύσει υψηλό κύρος και οι εγγράμματοι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν πολλά δάνεια από τα αρχαία ελληνικά. Φωνολογία Σε όλη την ιστορία της, η συλλαβική δομή της ελληνικής γλώσσας έχει μεταβληθεί ελάχιστα: η ελληνική παρουσιάζει μια μικτή συλλαβική δομή, επιτρέποντας σύνθετες συλλαβικές συνθέσεις αλλά πολύ περιορισμένους κώδικες. Έχει μόνο προφορικά φωνήεντα και ένα αρκετά σταθερό σύνολο συμφωνικών αντιθέσεων. Οι κύριες φωνολογικές αλλαγές σημειώθηκαν κατά την Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο: αντικατάσταση του τόνου έμφασης με τον τονισμό. απλοποίηση του συστήματος των φωνηέντων και των διφθόγγων: απώλεια της διάκρισης μήκους φωνηέντων, μονοφθονισμός των περισσότερων διφθόγγων και άλλες αλλαγές σε μια μετατόπιση αλυσίδας των φωνηέντων προς το [/i/] (ιωτακισμός). αλλαγή της προφοράς των άφωνων απορροφητικών κλειστών συμφώνων [/pʰ/] και [/tʰ/], αποκτώντας την προφορά των άφωνων τριβόμενων συμφώνων [/f/] και [/θ/], αντίστοιχα. Αργότερα ίσως έλαβε χώρα μια μετατροπή του ήχου [/kʰ/] σε [/x/] (οι φωνολογικές αλλαγές δεν αντικατοπτρίζονται στην ορθογραφία, ενώ οι πρότεροι και μεταγενέστεροι ήχοι γράφονται με τα γράμματα φ, θ, και χ). ανάπτυξη των προφερόμενων έκκροτων φθόγγων [/b/], [/d/], και [/ɡ/] στους προφερόμενους τριβόμενους ομολόγους τους [/β/] (μεταγενέστεροι ήχοι [/v/]), [/ð/], και [/ɣ/]. Μορφολογία Σε όλα τα στάδιά της, η μορφολογία της ελληνικής γλώσσας παρουσιάζει ένα εκτεταμένο σύνολο παραγωγικών καταλήξεων, ένα περιορισμένο αλλά παραγωγικό σύστημα σύνθεσης[30] και ένα πλούσιο σύστημα διακύμανσης. Αν και οι μορφολογικές κατηγορίες της ελληνικής γλώσσας ήταν αρκετά σταθερές με την πάροδο του χρόνου, υπάρχουν μορφολογικές αλλαγές σε όλη την ελληνική γλώσσα, ιδιαίτερα στα ονομαστικά και λεκτικά συστήματα. Η κύρια αλλαγή στην ονομαστική μορφολογία από το κλασικό στάδιο ήταν η αποβολή της δοτικής πτώσης από το ελληνικό κλιτικό σύστημα (οι λειτουργίες της δοτικής έχουν περάσει ως επί το πλείστον στη γενική πτώση). Στο λεκτικό σύστημα η ελληνική γλώσσα έχει απωλέσει το απαρέμφατο, τον συνθετικά σχηματισμένο μέλλοντα, τους συντελεσμένους χρόνους την ευκτική και την δοτική. Πολλοί τύποι των αρχαίων έχουν αντικατασταθεί από περιφραστικούς τύπους. Ουσιαστικά και επίθετα Οι αντωνυμίες διακρίνονται σε πρόσωπα, αριθμούς (σε ενικό, δυϊκό και πληθυντικό, από τους Ελληνιστικούς χρόνους ο δυϊκός αριθμός αποβλήθηκε από τα ελληνικά) και φύλα (αρσενικό, θηλυκό και ουδέτερο). Επίσης οι πτώσεις έχουν μειωθεί από έξι σε τέσσερις σήμερα (έχουν αποβληθεί η δοτική και η οργανική). Τα ουσιαστικά, τα άρθρα και τα επίθετα δείχνουν όλες τις διακρίσεις εκτός από τις προσωπικές. Τόσο τα προσδιοριστικά όσο και τα κατηγορηματικά επίθετα συμφωνούν γραμματικά με το ουσιαστικό. Ρήμα Οι κλιτικές κατηγορίες του ελληνικού ρήματος έχουν επίσης παραμείνει σε μεγάλο βαθμό οι ίδιες κατά τη διάρκεια της ιστορίας της γλώσσας, αλλά με σημαντικές αλλαγές που έχουν οδηγήσει σε απλοποίηση των κανόνων σε κάθε κατηγορία, αλλαγές στον αριθμό των διακρίσεων σε κάθε κατηγορία και στη μορφολογική τους έκφραση. Τα ελληνικά ρήματα έχουν τα εξής χαρακτηριστικά: Αρχαία Ελληνικά Νεοελληνικά Πρόσωπο πρώτο, δεύτερο και τρίτο όπως και στα αρχαία, με την προσθήκη πληθυντικού ευγενείας για το δεύτερο πρόσωπο Αριθμός ενικός, δυϊκός και πληθυντικός ενικός και πληθυντικός Χρονικές περίοδοι των χρόνων ενεστώτας, αόριστος και μέλλοντας ενεστώτας και παρακείμενος/αόριστος (ο μέλλοντας εκφράζεται με την προσθήκη του μόριου "θα") Ποιόν ενέργειας παρατατικός, παρακείμενος και αόριστος παρατατικός και παρακείμενος/αόριστος (ο παρακείμενος εκφράζεται με το ρήμα "έχω") Εγκλίσεις οριστική, υποτακτική, ευκτική και προστακτική οριστική, υποτακτική και προστακτική (άλλες λειτουργίες εκφράζονται περιφραστικά) Φωνές ενεργητική, μέση, και παθητική ενεργητική και μεσοπαθητική Συντακτικό Πολλές πτυχές του συντακτικού της ελληνικής γλώσσας έχουν παραμείνει όπως είναι: τα ρήματα συμφωνούν μόνο με το υποκείμενο τους, η χρήση των επιζώντων πτώσεων είναι σε μεγάλο βαθμό άθικτη (ονομαστική για τα θέματα και τα κατηγορούμενα, αιτιατική για τα αντικείμενα των περισσότερων ρημάτων και πολλές προθέσεις, γενική για τους κατόχους), τα άρθρα προηγούνται των ουσιαστικών, οι προσθέσεις είναι σε μεγάλο βαθμό προθετικές, οι δευτερεύουσες προτάσεις ακολουθούν το ουσιαστικό που τροποποιούν και οι δευτερεύουσες αντωνυμίες αρχίζουν τέτοιες προτάσεις. Ωστόσο, οι μορφολογικές αλλαγές έχουν επίσης τους ομολόγους τους στο συντακτικού και υπάρχουν επίσης σημαντικές διαφορές μεταξύ του συντακτικού στα αρχαία και στα νέα ελληνικά. Η αρχαία ελληνική έκανε μεγάλη χρήση των συντάξεων με μετοχές και απαρέμφατα, ενώ τα σημερινά ελληνικά δεν έχουν καθόλου απαρέμφατο (χρησιμοποιώντας μια σειρά από νέες περιφραστικές κατασκευές) και χρησιμοποιεί τις μετοχές λιγότερο. Η απώλεια της δοτικής οδήγησε σε άνοδο των προθετικών έμμεσων αντικειμένων (και στη χρήση της γενικής για την άμεση σήμανση αυτών επίσης). Τα αρχαία ελληνικά είναι μια γλώσσα όπου το ρήμα μπαίνει συχνά στη μέση ή το τέλος, αλλά η ουδέτερη σειρά λέξεων στη σύγχρονη γλώσσα είναι ρήμα-υποκείμενο-αντικείμενο ή υποκείμενο-ρήμα-αντικείμενο. Λεξιλόγιο Η νεοελληνική γλώσσα διατηρεί το μεγαλύτερο μέρος του λεξιλογίου της από την αρχαία ελληνική, η οποία με τη σειρά της είναι μια ινδοευρωπαϊκή γλώσσα, αλλά περιλαμβάνει και μια σειρά από δάνεια από τις γλώσσες των πληθυσμών που κατοικούσαν στην Ελλάδα πριν την άφιξη των Πρωτοελλήνων,[31] μερικές από τις οποίες τεκμηριώνονται σε μυκηναϊκά κείμενα, συμπεριλαμβανομένων πολλών τοπωνυμίων. Η μορφή και η έννοια πολλών λέξεων έχει εξελιχθεί. Τα γλωσσικά δάνεια προέρχονται κυρίως από τα λατινικά, τα ενετικά και τα τουρκικά. Κατά τη διάρκεια των παλαιότερων περιόδων της ελληνικής, οι ξένες λέξεις στα ελληνικά εξελληνίστηκαν ως προς την κλίση, αφήνοντας έτσι μόνο μια ξένη ριζική λέξη. Τα σύγχρονα δάνεια (από τον 20ό αιώνα και μετά), ειδικά από τα γαλλικά και τα αγγλικά, δεν κλίνονται κατά το ελληνικό σύστημα. Άλλα σύγχρονα δάνεια προέρχονται από τις νοτιοσλαβικές γλώσσες (σλαβομακεδονικά/βουλγαρικά) και ανατολικές ρομανικές γλώσσες (βλάχικα και μογλενίτικα). Ελληνικά δάνεια σε άλλες γλώσσες Οι ελληνικές λέξεις χρησιμοποιούνται πολύ σε άλλες γλώσσες. Τέτοιες ελληνικές λέξεις με ευρύτατη χρήση εκτός της ελληνικής είναι οι: μαθηματικά, φυσική, αστρονομία, δημοκρατία, φιλοσοφία, αθλητισμός, θέατρο, ρητορική, βάπτισμα, ευαγγελιστής, κλπ. Επιπλέον, ελληνικές λέξεις και μορφήματα συνεχίζουν να αποτελούν συστατικά στοιχεία νέων λέξεων: ανθρωπολογία, φωτογραφία, τηλεφωνία, ισομερές, βιομηχανική, κινηματογραφία κλπ. Μαζί με τις λατινικές λέξεις είναι η βάση του επιστημονικού και τεχνολογικού λεξιλογίου διεθνώς, με πολλές ελληνικές καταλήξεις και λέξεις να είναι παρούσες στη διεθνή ορολογία. Υπάρχουν χιλιάδες ελληνικές λέξεις στα αγγλικά και της άλλες γλώσσες της Ευρώπης.[32][33] Ταξινόμηση Η ελληνική είναι ανεξάρτητος κλάδος της ινδοευρωπαϊκής γλωσσικής οικογένειας. Η αρχαία γλώσσα που σχετίζεται στενότερα με αυτήν μπορεί να είναι η αρχαία μακεδονική,[34] για την οποία περισσότεροι μελετητές θεωρούν ότι είναι μια ελληνική διάλεκτος,[35][36][37] αλλά είναι ανεπαρκώς μελετημένη και είναι δύσκολο να εξαχθεί συμπέρασμα. Ανεξάρτητα από το μακεδονικό ζήτημα, μερικοί μελετητές έχουν ομαδοποιήσει τα ελληνικά στις ελληνοφρυγικές γλώσσες, καθώς η ελληνική και η εξαφανισμένη φρυγική γλώσσα μοιράζονταν χαρακτηριστικά που δεν βρίσκονται σε άλλες ινδοευρωπαϊκές γλώσσες.[38] Μεταξύ των ζωντανών γλωσσών, ορισμένοι ινδοευρωπαϊστές θεωρούν ότι η ελληνική σχετίζεται στενότερα με τα αρμενικά ή τις ινδοϊρανικές γλώσσες (βλέπε ελληνοάρειες γλώσσες), αλλά έχουν βρεθεί ελάχιστα οριστικά στοιχεία για την ομαδοποίηση των ζωντανών κλάδων της οικογένειας.[39] Επιπλέον, τα αλβανικά, σύμφωνα με κάποιους γλωσσολόγους έχει κάποια σχέση με τα ελληνικά και τα αρμενικά. Εάν αποδειχθεί και αναγνωριστεί, οι τρεις γλώσσες θα αποτελέσουν ένα νέο βαλκανικό γλωσσικό κλάδο μαζί με άλλες νεκρές ευρωπαϊκές γλώσσες.[40] Φάσεις εξέλιξης Πρωτοελληνική Κύριο λήμμα: Πρωτοελληνική γλώσσα Η εικαζόμενη περιοχή της πρωτο-ελληνικής Για την πρώτη φάση (πρωτοελληνική) η οποία τοποθετείται πριν το 1600 π.Χ., οι όποιες γνώσεις μας για την ελληνική γλώσσα βασίζονται σε τεχνικές επανασύνθεσης που προκύπτουν από τη συγκριτική γλωσσολογία. Η πρωτοελληνική είχε επτά πτώσεις (ονομαστική, γενική, δοτική, αιτιατική, αφαιρετική, τοπική, κλητική). Επίσης είχε διατηρήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά της Ινδοευρωπαϊκής μητέρας-γλώσσας. Είχε τρεις φωνές (ενεργητική, παθητική, μέση) και τρεις αριθμούς (ενικός, δυϊκός, πληθυντικός). Σημαντικό χαρακτηριστικό της (που διατηρήθηκε σχεδόν μέχρι τα πρώτα μεταχριστιανικά χρόνια) ήταν ο μουσικός τόνος. Ο τόνος στα αρχαία ελληνικά δεν αντιστοιχούσε σε αύξηση της έντασης της φωνής, αλλά σε αύξηση του τονικού ύψους. Μυκηναϊκή ελληνική Κύριο λήμμα: Μυκηναϊκή διάλεκτος Στην αμέσως επόμενη φάση (μυκηναϊκή ελληνική), η οποία μαρτυρείται από τις πινακίδες της Γραμμικής Β΄ και από ορισμένους στίχους των ομηρικών επών, παρατηρούμε εξίσου πολλούς αρχαϊσμούς. Π.χ. η γενική των ονομάτων σε -ος σχηματιζόταν με την κατάληξη -οιο (πρβλ. ομηρικό «Πριάμοιο»), ενώ υπάρχει φθόγγος (που συμβολίζεται με) «q» ο οποίος βρίσκεται σε λέξεις όπου από την ΙΕ θα αναμενόταν ένα * k w k^{w} ή ένα * g w g^{w}. Η αφαιρετική και η τοπική πτώση διατηρείται αλλά σε μάλλον περιορισμένο βαθμό. Κλασική ελληνική Κύριο λήμμα: Αρχαία ελληνική γλώσσα Ιστορία της ελληνικής γλώσσας (δείτε επίσης: Ελληνικό αλφάβητο) Πρωτοελληνική (περ. 3000 π.Χ.) Μυκηναϊκή (περ. 1600–1200 π.Χ.) Ομηρική (περ. 1200–800 π.Χ.) Αρχαία ελληνική (περ. 800–300 π.Χ.) Διάλεκτοι: Αιολική, Αρκαδοκυπριακή, Αττική–Ιωνική, Δωρική, Παμφυλιακή, Ομηρική Μακεδονική Ελληνιστική Κοινή (περ. από 330 π.Χ. ως 700) Ιδιώματα: Ασιανισμός, Αττικισμός Μεσαιωνική ελληνική (περ. 700–1700) Νέα ελληνική γλώσσα (από το 1700) Ιδιώματα: Δημοτική, Καθαρεύουσα, Αττικισμός Διάλεκτοι: Καππαδοκική, Κατωιταλική , Κρητική, Κυπριακή, Ποντιακή, Ρωμανιώτικη, Τσακωνική Άλλες μορφές (από 19ο/20ό αιώνα) Ελληνικός κώδικας Μπράιγ, Ελληνική νοηματική γλώσσα, Κώδικας Μορς πσε Στην κλασική ελληνική, αρχαιότερα κείμενα της οποίας είναι τα Ομηρικά έπη και αρχαιότερο τεκμήριο η επιγραφή του Διπύλου, το βασικότερο χαρακτηριστικό είναι η υψηλή διαλεκτική διαφοροποίηση, η οποία οφείλεται πιθανότατα στην πολυδιάσπαση του ελληνόφωνου κόσμου σε διάφορα κρατίδια. Ως προς το αν οι βασικές διάλεκτοι της κλασικής εποχής (ιωνική, αιολική, δωρική κλπ.) δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα λόγω της πολιτικής πολυδιάσπασης των Ελλήνων ή «ήλθαν» μαζί με τα αντίστοιχα φύλα κατά την εποχή του Χαλκού, οι γνώμες διίστανται. Φαίνεται πως δεν αποκλείεται να συνέβησαν και τα δύο. Πάντως οι διάλεκτοι της κλασικής εποχής διέφεραν αρκετά μεταξύ τους και δεν θα ήταν υπερβολή να υποστηριχθεί ότι οι ομιλητές τους βρίσκονταν πολλές φορές στα ακραία όρια της αλληλοκατανόησης. Μία από τις σημαντικότερες διαλέκτους της κλασικής εποχής ήταν η αττική διάλεκτος, που χρησιμοποιούταν κυρίως στην Αθήνα αλλά και ως γλώσσα των φιλοσόφων και των επιστημόνων. Η αττική διάλεκτος προέρχεται από την ιωνική (τη βασική διάλεκτο των ομηρικών επών) με αρκετές δωρικές επιδράσεις. Υιοθετήθηκε ως επίσημη γλώσσα όλης της Ελλάδος από τον Φίλιππο τον Μακεδόνα και ως επίσημη γλώσσα ολόκληρου του ελληνιστικού κόσμου από τον γιο του Αλέξανδρο. Από αυτήν προέρχονται απευθείας σχεδόν όλες οι μεταγενέστερες ελληνικές διάλεκτοι. Ελληνιστική κοινή Κύριο λήμμα: Ελληνιστική Κοινή γλώσσα Αποτέλεσμα της χρήσεως της αττικής διαλέκτου ως δεύτερης (και συχνά πρώτης) γλώσσας από πάρα πολλούς αλλόγλωσσους (αλλά και από ελληνόφωνους που μιλούσαν πρωτύτερα μια άλλη ελληνική διάλεκτο) ήταν σαρωτικές αλλαγές σε όλα τα επίπεδα της γλώσσας. Έτσι: Η προφορά, η οποία είχε ήδη από την κλασική εποχή αρχίσει να εξελίσσεται, άλλαξε ριζικά με κυριότερο χαρακτηριστικό την προφορά των ει, η, υ, υι ως «ι» (ιωτακισμός) και την απώλεια των φθόγγων F (w) και Η (δασεία). Ο δυϊκός αριθμός, το απαρέμφατο και η μέση φωνή χάθηκαν. Απλοποιήθηκε σημαντικά το σύστημα κλίσεως ονομάτων και ρημάτων. Το αποτέλεσμα όλων αυτών των μεταβολών ήταν η ελληνιστική κοινή, η οποία μαρτυρείται κυρίως στην Καινή Διαθήκη. Είναι χαρακτηριστικό ότι την ίδια εποχή έχουμε και τους πρώτους αττικιστές, αυτούς που θεωρούσαν απαραίτητη τη διατήρηση της «αυθεντικής» αττικής διαλέκτου, τουλάχιστον στον γραπτό λόγο. Μεσαιωνική ελληνική Κύριο λήμμα: Μεσαιωνική ελληνική γλώσσα Η ελληνιστική κοινή εξελίχθηκε στη μεσαιωνική ελληνική, αυτό φαίνεται κυρίως από δημοτικά τραγούδια. Τελευταία φωνολογική μεταβολή κατά το 9ο αιώνα ήταν ο ιωτακισμός και του «οι» και του «υ» που ως τότε προφέρονταν ως [y], δηλαδή σαν το γαλλικό «u». Νέα ελληνική Κύριο λήμμα: Νέα ελληνική γλώσσα Τα όρια μεταξύ νέας ελληνικής και μεσαιωνικής ελληνικής δεν είναι ιδιαίτερα σαφή, πάντως τοποθετούνται χονδρικά κάπου στα τελευταία χρόνια του Βυζαντίου. Κατά την περίοδο αυτή (καθώς και στην οθωμανική περίοδο) παρατηρείται μια εξίσου έντονη διαλεκτική διαφοροποίηση, η οποία συνεχιζόταν μέχρι πριν μερικές δεκαετίες. Η Γραμματική του Μανόλη Τριανταφυλλίδη ενώ περιγράφει την κοινή νέα ελληνική είναι παράλληλα υπερβολικά ρυθμιστική για τη σημερινή χρήση της γλώσσας είτε στο σχολείο είτε αλλού και έχει επιφέρει ως αποτέλεσμα την απόλυτη διάκριση μεταξύ ορθού και λάθους, καθώς και τη συνακόλουθη ρύθμιση του τι είναι αποδεκτό ή μη αποδεκτό, η οποία όμως δεν ανταποκρίνεται στην γλωσσική - είτε στο φωνολογικό είτε στο συντακτικό επίπεδο - πολυμορφία[εκκρεμεί παραπομπή]. Γλωσσική επαφή Η ελληνική γλώσσα έχει επηρεάσει σημαντικά τις άλλες γλώσσες, τόσο στην πολιτική, όσο και στους επιστημονικούς όρους, στις τέχνες, στη φιλοσοφία, στο θέατρο και γενικά σε τομείς στους οποίους είχε προηγηθεί κοινωνικά και, κατά συνέπεια, γλωσσολογικά. Υπήρξε για μεγάλο διάστημα η lingua franca της ανατολικής και δυτικής Μεσογείου και τα πρώτα χριστιανικά κείμενα γράφτηκαν σε αυτήν. Οι Λατίνοι επηρεάστηκαν βαθύτατα από τα ελληνικά που ήταν πλουσιότερη γλώσσα τότε και έτσι πολλά ελληνικά στοιχεία εντάχθηκαν σχεδόν αυτούσια στα λατινικά, από τα οποία εν συνεχεία εντάχθηκαν και σε άλλες συγγενείς προς τα λατινικά γλώσσες. Με τη σειρά τους τα ελληνικά επηρεάστηκαν κι αυτά από την γλώσσα λαών που κατέκτησαν την χώρα είτε με πολέμους είτε οικονομικά, με αποτέλεσμα στην διάρκεια των αιώνων να μπουν στο ελληνικό λεξιλόγιο λατινικές, ενετικές και τουρκικές λέξεις. Στα προεπαναστατικά του 1821 χρόνια η ελληνική γλώσσα άρχισε να επηρεάζεται περισσότερο από τις δυτικοευρωπαϊκές γλώσσες, κάτι που συνεχίστηκε μετά την απελευθέρωση με περισσότερη ένταση, επειδή ο ελληνικός, ως υπόδουλος πληθυσμός με μη ιδιαίτερα ανεπτυγμένη οικονομία, δεν διέθετε πληθώρα όρων που είχαν δημιουργήσει με την πρόοδό τους οι πιο ανεπτυγμένες πλέον δυτικές κοινωνίες. Εντούτοις, χάρη στο ενδιαφέρον των δυτικών για την αρχαία ελληνική και την λατινική γλώσσα, πολλοί επιστήμονές τους δανείστηκαν αρχαιοελληνικές λέξεις για το σχηματισμό νεολογισμών και έτσι η ελληνική επιβίωσε και σε μια πληθώρα ξένων επιστημονικών ή φιλοσοφικών όρων. Η ελληνική στην περίοδο της καθαρεύουσας άρχισε να επανεισάγει τρόπον τινά τις λέξεις της, καθώς έπαιρνε ξανά πίσω λέξεις που είχε δανείσει πρώτη σε άλλες γλώσσες. Η παραπάνω διαδικασία ονομάζεται αντιδάνειο. Γραφή Η πρώτη γραφή που ιστορικά αποδεδειγμένα χρησιμοποιήθηκε για τη γραφή της ελληνικής γλώσσας είναι η Γραμμική Β περίπου τον 15ο αιώνα π.Χ.. Το ελληνικό αλφάβητο άρχισε να χρησιμοποιείται από τον 9ο αιώνα π.Χ.. Το 403 π.Χ. έγινε στην Αθήνα η μεταρρύθμιση του Αρχίνου, ο οποίος διαμόρφωσε το αττικό αλφάβητο στηριζόμενος στο ιωνικό. Το αλφάβητο που προέκυψε ονομάστηκε και ευκλείδειο αλφάβητο γιατί η μεταρρύθμιση έγινε το δεύτερο έτος της 94ης Ολυμπιάδας επί επωνύμου άρχοντος Ευκλείδου. Το παλαιό αττικό αλφάβητο ήταν: Α, Β, Γ, Δ, Ε, F, Ζ, Η, Θ, Ι, Κ, Λ, Μ, Ν, Ο, Π, Ϟ, Ρ, Σ, Τ, Υ, Φ, Χ. Το Λ, το Ρ και το Ϟ το έγραφαν ως L, R και Q. Παρόμοια το έγραφαν και οι Κυμαίοι οι οποίοι έδωσαν το αλφάβητό τους στους Ιταλιώτες. Το Χ είχε τη μορφή σταυρού (+). Αρχικά χρησιμοποιούσαν τα Ε, Η και ΕΙ για ποικιλίες (ανοιχτότερα ή πιο κλειστά) του φθόγγου [e]! αντίστοιχα με τα Ο, Ω και ΟΥ δήλωναν τον φθόγγο [o]. Με την μεταρρύθμιση αφαιρέθηκαν τα γράμματα Ϝ και Ϟ τα οποία είχαν περιπέσει σε αχρησία και υιοθετήθηκαν τα γράμματα Ξ, Ψ και Ω. Το Η δεν αντιστοιχούσε πλέον στο δασύ πνεύμα 'h' αλλά στο μακρύ 'e'. Το Ω αντιστοιχούσε στο μακρύ 'ο'. Το Ξ αντικατέστησε το σύμπλεγμα 'ΧΣ' και το Ψ αντιστοίχως το σύμπλεγμα 'ΦΣ' (διπλά σύμφωνα). Σε όλη την αρχαιότητα το αλφάβητο περιελάμβανε μόνο τις μορφές των γραμμάτων που σήμερα τις λέμε κεφαλαία. Είναι η λεγόμενη μεγαλογράμματη γραφή. Από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες, η επιθυμία των γραφέων να γράφουν πιο γρήγορα, καθώς επίσης και η ανάγκη να χωρούν περισσότερες πληροφορίες στα, μικρά σε μέγεθος αλλά και ακριβά, φύλλα παπύρου ή περγαμηνής, οδήγησαν σιγά σιγά στη διαμόρφωση των μορφών των γραμμάτων που σήμερα λέγονται πεζά. Αυτή είναι η μικρογράμματη γραφή. Αυτή η διαδικασία μεταβολής της μορφής των κεφαλαίων γραμμάτων είχε ολοκληρωθεί μέχρι τον 9ο αιώνα. Σήμερα η ελληνική εξακολουθεί να γράφεται με το αρχαίο ελληνικό αλφάβητο, όμως το πολυτονικό σύστημα έχει επισήμως αντικατασταθεί από το μονοτονικό, με νόμο του 1982. Γραμμική Β Η Γραμμική Β, η οποία ανάγεται στα τέλη του 15ου αιώνα π.Χ., ήταν το πρώτο αλφάβητο που χρησιμοποιείται για τη γραφή της ελληνικής. Είναι βασικά ένα συλλαβάριο το οποίο αποκρυπτογραφήθηκε από τους Μάικλ Βέντρις και Τζον Τσάντγουικ στη δεκαετία του 1950 (ο πρόδρομος της, η Γραμμική Α, δεν έχει αποκρυπτογραφηθεί και πιθανότατα είναι γραμμένος σε μια μη ελληνική γλώσσα).[41] Η γλώσσα των κειμένων της Γραμμικής Β, τα μυκηναϊκά ελληνικά, είναι η παλαιότερη γνωστή μορφή της ελληνικής. Κυπριακό συλλαβάριο Ελληνική επιγραφή σε Κυπριακό συλλαβάριο Ένα άλλο παρόμοιο αλφάβητο για τη γραφή της ελληνικής γλώσσας ήταν το κυπριακό συλλαβάριο (επίσης απόγονος της Γραμμικής Α μέσω του ενδιάμεσου κυπρομινωικού συλλαβάριου), η οποία σχετίζεται στενά με τη Γραμμική Β αλλά χρησιμοποιεί κάπως διαφορετικές συλλαβικές συμβάσεις για να αντιπροσωπεύει τις ακολουθίες των φωνημάτων. Το κυπριακό συλλαβάριο χρησιμοποιήθηκε στην Κύπρο από τον 11ο αιώνα π.Χ. μέχρι τη σταδιακή εγκατάλειψή του στην ύστερη κλασική περίοδο, υπέρ του ελληνικού αλφαβήτου.[42] Ελληνικό αλφάβητο Αρχαίες επιχωρικές παραλλαγές του ελληνικού αλφαβήτου από την Εύβοια, την Ιωνία, την Αθήνα και την Κόρινθο. Τα σημερινά γράμματα δίνονται για σύγκριση. Τα ελληνικά γράφονται στο ελληνικό αλφάβητο από τον 9ο αιώνα π.Χ. περίπου. Δημιουργήθηκε με την τροποποίηση του φοινικικού αλφαβήτου, με την καινοτομία της υιοθέτησης ορισμένων νέων γραμμάτων για την γραφή των φωνηέντων. Η παραλλαγή του αλφαβήτου που χρησιμοποιείται σήμερα είναι ουσιαστικά η ύστερη ιωνική παραλλαγή, η οποία εισήχθη για την γραφή της αττικής διαλέκτου το 403 π.Χ. Στην κλασική ελληνική, όπως και στην κλασική λατινική, υπήρχαν μόνο κεφαλαία γράμματα. Τα πεζά ελληνικά γράμματα αναπτύχθηκαν πολύ αργότερα από τους μεσαιωνικούς γραμματείς για να επιτρέψουν έναν ταχύτερο, πιο βολικό τρόπο γραφής με τη χρήση μελανιού και πένας. Το ελληνικό αλφάβητο αποτελείται από 24 γράμματα, το καθένα με κεφαλαία και πεζά (μικρά) γράμματα. Το σίγμα έχει μια πρόσθετη πεζή μορφή (ς) που χρησιμοποιείται όταν μπαίνει στο τέλος μιας λέξης: κεφαλαία γράμματα Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι Κ Λ Μ Ν Ξ Ο Π Ρ Σ Τ Υ Φ Χ Ψ Ω πεζά γράμματα α β γ δ ε ζ η θ ι κ λ μ ν ξ ο π ρ σ ς τ υ φ χ ψ ω Διακριτικά Εκτός από τα γράμματα, το ελληνικό αλφάβητο διαθέτει έναν αριθμό διακριτικών σημείων: τρεις τόνους (οξεία, βαρεία και περισπωμένη), δύο σημάδια που έδειχναν την προφορά ενός φωνήεντος (δασεία και ψιλή), τα οποία αρχικά χρησιμοποιήθηκαν για την επισήμανση της απουσίας του αρχικού ήχου / h/, και τα διαλυτικά, τα οποία χρησιμοποιούνται για να σηματοδοτήσει την πλήρη συλλαβική ανεξαρτησία ενός φωνήεντος που διαφορετικά θα διαβαζόταν ως μέρος ενός διφθόγγου. Αυτά τα διακριτικά εισήχθησαν κατά τη διάρκεια της ελληνιστικής περιόδου. Η χρήση της βαρείας στη γραφή της γλώσσας συρρικνώθηκε υπέρ της ομοιόμορφης χρήσης της οξείας κατά τα τέλη του 20ού αιώνα, και έχει διατηρηθεί μόνο στην τυπογραφία, ενώ ανεπίσημα το ίδιο συμβαίνει μερικώς και στα αρχαία ελληνικά στην Ελλάδα. Μετά τη ορθογραφική μεταρρύθμιση του 1982, τα περισσότερα διακριτικά δεν χρησιμοποιούνται. Από τότε, τα ελληνικά γράφονται με το μονοτονικό σύστημα, το οποίο χρησιμοποιεί μόνο την οξεία και τα διαλυτικά. Το παραδοσιακό σύστημα, που σήμερα ονομάζεται πολυτονική ορθογραφία (ή πολυτονικό σύστημα), εξακολουθεί να χρησιμοποιείται διεθνώς για τα αρχαία ελληνικά. Το πολυτονικό χρησιμοποιείται επίσης από την Εκκλησία, πολλά άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και άτομα που υποστηρίζουν την αποκατάσταση του πολυτονικού. Στίξη Στα ελληνικά, το ερωτηματικό αποτελείται από μια άνω τελεία και κόμμα, ενώ η άνω τελεία ( • ), εκπροσωπεί την παύση του λόγου. Στα ελληνικά το κόμμα επίσης λειτουργεί ως σιωπηλό γράμμα σε συγκεκριμένες λέξεις, κυρίως για τη διάκριση του ότι από το ό,τι.[43] Τα αρχαία ελληνικά κείμενα συχνά χρησιμοποιούσαν τη συνεχή γραφή (scriptio continua), που σημαίνει ότι οι αρχαίοι συγγραφείς και γραμματείς έγραφαν χωρίς κενά μεταξύ των λέξεων ή σημεία στίξης.[44] Το βουστροφηδόν, ή κείμενο με αμφίδρομη κατεύθυνση, επίσης χρησιμοποιήθηκε στα αρχαία ελληνικά, ακόμα παλαιότερα. Λατινικό αλφάβητο Τα ελληνικά έχουν γραφτεί κατά καιρούς σε λατινική γραφή, ειδικά κατά την ενετοκρατία ή από Έλληνες καθολικούς. Ο όρος φραγκολεβαντίνικα εφαρμόζεται όταν το λατινικό αλφάβητο χρησιμοποιείται για να γράψει ελληνικά στο πολιτιστικό πεδίο του Καθολικισμού. Ο όρος φραγκοχιώτικα παραπέμπει στη σημαντική παρουσία καθολικών ιεραποστόλων με έδρα τη Χίο. Επιπροσθέτως, ο όρος γκρίκλις χρησιμοποιείται συχνά όταν η ελληνική γλώσσα γράφεται σε λατινικό αλφάβητο στο διαδίκτυο.[45] Το λατινικό αλφάβητο χρησιμοποιείται σήμερα από τις Ελληνόφωνες κοινότητες της Νότιας Ιταλίας. Εβραϊκό αλφάβητο Η ρωμανιώτικη διάλεκτος των Ρωμανιωτών Εβραίων και των Καραϊτών Εβραίων της Κωνσταντινούπολης έγραφαν τα ελληνικά με εβραϊκό αλφάβητο.[46] Αραβικό αλφάβητο Κάποιοι Έλληνες μουσουλμάνοι από την Κρήτη έγραφαν την κρητική διάλεκτο στο αραβικό αλφάβητο. Το ίδιο συνέβη μεταξύ κάποιων Ηπειρωτών μουσουλμάνων στα Ιωάννινα. Αυτό το αλφάβητο αποκαλείται και αλτζαμιάδο, καθώς κάποιες λατινογενείς γλώσσες έχουν γραφεί και με αυτό το αλφάβητο από μουσουλμάνους ομιλητές τους.[47] Άλλα στατιστικά Στην ελληνική γλώσσα, παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των ομιλητών της είναι σχετικά μικρός (περίπου 16 εκατομμύρια), η βιομηχανία του βιβλίου είναι ιδιαίτερα ανθηρή. Το 2008 οι νέοι τίτλοι βιβλίων που εκδόθηκαν στα ελληνικά ξεπέρασαν τις 10.000,[48] αριθμός που έπεσε στις κάτω από 7.000 το 2012 και αυξήθηκε σε πάνω από 8.000 το 2014. Το παιδικό βιβλίο επίσης έπεσε κατά 25% το 2012 για να επανέλθει το 2014-15 σε επίπεδα προ κρίσης. Δείτε επίσης Γλωσσικό ζήτημα Κατάλογος γλωσσών και διαλέκτων της Ελλάδας Ελληνική νοηματική γλώσσα Ελληνικός κώδικας Μπράιγ Κατάλογος γλωσσών και διαλέκτων της Ελλάδας Κατάλογος γλωσσών και διαλέκτων της Κύπρου Σημειώσεις α. ^ Η Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου είναι ένα "ανεπίσημο κράτος" το οποίο αναγνωρίζεται μέχρι σήμερα μόνο από την Τουρκία. Σε αυτό ζούνε Τουρκοκύπριοι οι οποίοι ομιλούν κυρίως την τουρκική γλώσσα, αλλά και ορισμένες περιοχές της, μιλούν και την ελληνική γλώσσα. Παραπομπές Nationalencyklopedin "Världens 100 största språk 2012" ("The World's 100 Largest Languages in 2012"). «Greek». Office of the High Commissioner for Human Rights. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Νοεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2008. Jeffries, Ian. Eastern Europe at the end of the 20th century. books.google.com. σελ. 69. Ανακτήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2013. «List of declarations made with respect to treaty No. 148». Council of Europe. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2008. Hellenic Republic: Ministry of Foreign Affairs: Italy: The Greek Community «Greek in Hungary». Database for the European Charter for Regional or Minority Languages. Public Foundation for European Comparative Minority Research. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Απριλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2013. Tsitselikis, Konstantinos (2013). «A surviving treaty: the Lausanne minority protection in Greece and Turkey». Στο: Kristin Henrard. The interrelation between the right to identity of minorities and their socio-economic participation. Leiden: Martinus Nijhoff. σελίδες 294–295. Hammarström, Harald· Forkel, Robert· Haspelmath, Martin· Bank, Sebastian, επιμ. (2016). «{{{name}}}». Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History. Χριστίδης, Α.-Φ. (1999). «Η διαμόρφωση της ελληνικής γλώσσας». Στο: Κοπιδάκης, Μ. Ζ. Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα: Ε.Λ.Ι.Α. σελ. 20. «Greek language». Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Inc.. Ανακτήθηκε στις 29 April 2014. Haviland, William A.· Prins, Harald E. L.· Walrath, Dana· McBride, Bunny (2013). «Chapter 15: Language and Communication». Anthropology: The Human Challenge (στα Αγγλικά). Cengage Learning. σελ. 394. ISBN 978-1-285-67758-3. "Most of the alphabets used today descended from the Phoenician one. The Greeks adopted it about 2,800 years ago, modifying the characters to suit sounds in their own language." Comrie, Bernard (1987). The World's Major Languages (στα Αγγλικά). Routledge (δημοσιεύτηκε 2018). ISBN 978-1-317-29049-0. "... the Greek alphabet has served the Greek language well for some 2,800 years since its introduction into Greece in the tenth or ninth century BC." 1922-, Adrados, Francisco Rodríguez (2005). A history of the Greek language : from its origins to the present. Leiden: Brill. ISBN 978-90-04-12835-4. OCLC 59712402. A history of ancient Greek by Maria Chritē, Maria Arapopoulou, Centre for the Greek Language (Thessalonikē, Greece) pg 436 (ISBN 0-521-83307-8) Kurt Aland, Barbara Aland The text of the New Testament: an introduction to the critical 1995 p52 Archibald Macbride Hunter Introducing the New Testament 1972 p9 Manuel, Germaine Catherine (1989). A study of the preservation of the classical tradition in the education, language, and literature of the Byzantine Empire. HVD ALEPH. Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα Ethnologue. Welsby 2002, σελ. 239. «Greece». The World Factbook. Central Intelligence Agency. Ανακτήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2010. «The Constitution of Cyprus, App. D., Part 1, Art. 3». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Απριλίου 2012. states that The official languages of the Republic are Greek and Turkish. However, the official status of Turkish is only nominal in the Greek-dominated Republic of Cyprus; in practice, outside Turkish-dominated Northern Cyprus, Turkish is little used; see A. Arvaniti (2006): Erasure as a Means of Maintaining Diglossia in Cyprus, San Diego Linguistics Papers 2: pp. 25–38 [27]. «The EU at a Glance – Languages in the EU». Europa. European Union. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουνίου 2013. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2010. Renfrew 2003, σελ. 35; Georgiev 1981, σελ. 192. Gray & Atkinson 2003, σελίδες 437–438; Atkinson & Gray 2006, σελ. 102. «Ancient Tablet Found: Oldest Readable Writing in Europe». National Geographic Society. 30 Μαρτίου 2011. Ανακτήθηκε στις 22 Νοεμβρίου 2013. «Greek». Ethnologue (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2020. Peter, Mackridge (1985). The modern Greek language : a descriptive analysis of standard modern Greek. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-815770-0. OCLC 11134463. Γιώργος, Μπαμπινιώτης. Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας. σελ. 1. ISBN 960-86190-1-7. "Εγώ δεν ξέρω να υπάρχει παρά μία γλώσσα, η ενιαία γλώσσα, ελληνική, όπως εξελίχθηκε από την αρχαία, που έφτασε να είναι το μεγάλο καμάρι μας και το μεγάλο μας στήριγμα. Οδυσσέας Ελύτης" / "Γράφω την κοινή γλώσσα του λαού. Όταν η δημοτική μας δεν έχει μία λέξη που μας χρειάζεται, παίρνω τη λέξη από την αρχαία και προσπαθώ να την ταιριάξω με τη γραμματική του λαού. Γιάννης Ψυχάρης" / "Η ελληνική γλώσσα, ο άνθρωπος, η θάλασσα. Για κοιτάξτε πόσο θαυμάσιο πράγμα είναι να λογαριάζει κανείς πως από την εποχή που μίλησε ο Όμηρος ως τα σήμερα, μιλούμε, ανασαίνουμε και τραγουδούμε, με την ίδια γλώσσα. Και αυτό δεν σταμάτησε ποτέ. Είτε σκέφτομαι την Κλυταιμνήστρα που μιλά στον Αγαμέμνονα, είτε την Καινή Διαθήκη, είτε τους ύμνους του Ρωμανού και τον Διγενή Ακρίτα, είτε το Κρητικό θέατρο και τον Ερωτόκριτο, είτε το δημοτικό τραγούδι. Και όλοι αυτοί οι μεγάλοι και οι μικροί, που σκέφτηκαν ,μίλησαν, μέτρησαν ελληνικά, δεν πρέπει να νομίζετε πως είναι σαν ένας δρόμος, μία σειρά ιστορική, που χάνεται στη νύχτα των περασμένων και βρίσκεται έξω από σας. Πρέπει να σκεφτείτε, πως όλα αυτά βρίσκουνται μέσα σας, τώρα, βρίσκουνται μέσα σας όλα μαζί, πως είναι το μεδούλι των κοκάλων σας και πως θα τα βρείτε αν σκάψετε αρκετά βαθιά στον εαυτό σας". Γεώργιος Σεφέρης, Δοκιμές Α." Alexiou, Margaret (1982). «Diglossia in Greece». Στο: Haas, William. Standard Languages: Spoken and Written. Manchester: Manchester University Press. σελ. 161. ISBN 978-0-389-20291-2. Ralli 2001. Beekes 2009. Scheler 1977. «Πόσο "ελληνικές" είναι οι ξένες γλώσσες». NewsIt. 18 Νοεμβρίου 2019. Hamp 2013. Crespo, Emilio (2018). «The Softening of Obstruent Consonants in the Macedonian Dialect». Στο: Giannakis, Georgios K. Studies in Ancient Greek Dialects: From Central Greece to the Black Sea. Walter de Gruyter. σελ. 329. ISBN 978-3-11-053081-0. Hatzopoulos, Miltiades B. (2018). «Recent Research in the Ancient Macedonian Dialect: Consolidation and New Perspectives». Στο: Giannakis, Georgios K. Studies in Ancient Greek Dialects: From Central Greece to the Black Sea. Walter de Gruyter. σελ. 299. ISBN 978-3-11-053081-0. Babiniotis 1992; Dosuna 2012. Hammarström, Harald· Forkel, Robert· Haspelmath, Martin· Bank, Sebastian, επιμ. (2016). «Graeco-Phrygian». Glottolog 2.7. Jena: Max Planck Institute for the Science of Human History. Renfrew 1990; Gamkrelidze & Ivanov 1990; Renfrew 2003; Gray & Atkinson 2003. Holm 2008. T., Hooker, J. (1980). Linear B : an introduction. Bristol: Bristol Classical Press. ISBN 978-0-906515-69-3. «Cypriot syllabary». Britannica Academic. Ανακτήθηκε στις 1 Αυγούστου 2017. Nicolas, Nick (2005). «Greek Unicode Issues: Punctuation». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Αυγούστου 2012. Ανακτήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2014. Hugoe, Matthews Peter (Μαρτίου 2014). The concise Oxford dictionary of linguistics. Oxford University Press. (Third έκδοση). Oxford. ISBN 978-0-19-967512-8. Androutsopoulos 2009. «Yevanic alphabet, pronunciation and language». www.omniglot.com. Ανακτήθηκε στις 18 Απριλίου 2020. Kotzageorgis, Phokion (2010). Gruber, Christiane J., επιμ. The Prophet's Ascension: Cross-cultural Encounters with the Islamic Mi'rāj Tales (στα Αγγλικά). Indiana University Press. σελ. 297. ISBN 978-0-253-35361-0. "The element that makes this text a unicum is that it is written in Greek script. In the Ottoman Empire, the primary criterion for the selection of an alphabet in which to write was religion. Thus, people who did not speak—or even know—the official language of their religion used to write their religious texts in the languages that they knew, though in the alphabet where the sacred texts of that religion were written. Thus, the Grecophone Catholics of Chios wrote using the Latin alphabet, but in the Greek language (frangochiotika); the Turcophone Orthodox Christians of Cappadocia wrote their Turkish texts using the Greek alphabet (karamanlidika); and the Grecophone Muslims of the Greek peninsula wrote in Greek language using the Arabic alphabet (tourkogianniotika, tourkokretika). Our case is much stranger, since it is a quite early example for that kind of literature and because it is largely concerned with religious themes."; p. 306. The audience for the Greek Mi'rājnāma was most certainly Greek-speaking Muslims, in particular the so-called Tourkogianniotes (literally, the Turks of Jannina). Although few examples have been discovered as yet, it seems that these people developed a religious literature mainly composed in verse form. This literary form constituted the mainstream of Greek Aljamiado literature from the middle of the seventeenth century until the population exchange between Greece and Turkey in 1923. Tourkogianniotes were probably of Christian origin and were Islamized sometime during the seventeenth century. They did not speak any language other than Greek. Thus, even their frequency in attending mosque services did not provide them with the necessary knowledge about their faith. Given their low level of literacy, one important way that they could learn about their faith was to listen to religiously edifying texts such as the Greek Mi'rājnāma." «Πόσα και τι είδους βιβλία εκδίδονται στην Ελλάδα | LiFO». www.lifo.gr. 13 Ιουνίου 2015. Ανακτήθηκε στις 6 Ιανουαρίου 2022. Βιβλιογραφία Eklund, Bo-Lennart, «Ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα ἀνάμεσα στὴν Ἀνατολὴ καὶ τὴ Δύση: οἱ μαρτυρίες τῶν ξένων λέξεων», στό: Πρακτικὰ τοῦ Α' Εὐρωπαϊκοῦ Συνεδρίου Νεοελληνικῶν Σπουδῶν. [Τόμοι Α' καὶ Β'], Ὁ Ἑλληνικὸς Κόσμος ἀνάμεσα στὴν Ἀνατολὴ καὶ τὴ Δύση 1453-1981, Τόμος Α', Βερολίνο, 1999, σσ. 603-611. Τεντολούρης Φίλιππος, Χατζησαββίδης Σωφρόνης, Διδασκαλία της γλώσσας Ιστορία, επιστημολογία, αναστοχαστικότητα. Νεφέλη, 2014, ISBN 978-960-504-091-8. Εξωτερικοί σύνδεσμοι wiktionary logo Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα: ελληνικά Commons logo Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα Ελληνική γλώσσα Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας Εξετάσεις Πιστοποίησης Ελληνομάθειας Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου Το πολυτονικό σύστημα γραφής Ηλεκτρονικός κόμβος για την υποστήριξη των διδασκόντων την ελληνική γλώσσα Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη Τα ελληνικά ως ξένη γλώσσα Αρχειοθετήθηκε 2006-04-11 στο Wayback Machine. (η γραμματική της ελληνικής και η διδασκαλία της) Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο Η Ελληνική γλώσσα (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ) John Chadwick, «Η γέννεσις της ελληνικής γλώσσας», Επιστημονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής του Παμεπιστημίου Αθηνών, τομ. 12 (1961-1962), σελ.531-544[νεκρός σύνδεσμος] John Chadwick, «Η πρώτη ελληνική γραφή», Επιστημονική Επετηρίδα της Φιλοσοφικής Σχολής του Παμεπιστημίου Αθηνών, τομ. 12 (1961-1962), σελ.515-530 Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ

Φημισμένο στα πέρατα του κόσμου, το μεσσηνιακό ελαιόλαδο δεν έχει κερδίσει τυχαία τη διεθνή αναγνώριση. Με το μεγαλύτερο μέρος της έκτασής τους να καλύπτεται από κάμπο, χαμηλά βουνά και λόφους, η Μεσσηνία μαζί με τη γειτονική Λακωνία ήταν τόποι που ευνοούσαν την ελαιοκαλλιέργεια και την ανέπτυξαν από τα πανάρχαια χρόνια. Από τους παλαιότερους παραδοσιακούς ελαιώνες της Ελλάδας είναι ο Μεσσηνιακός, με περίπου 15 εκατομμύρια ελαιόδεντρα, κυρίως κορωνέικης ποικιλίας για την παραγωγή ελαιολάδου. Η μικρόκαρπη κορωνέικη ποικιλία απαντάται σε όλη την Πελοπόννησο, ιδιαίτερα δε στην ομώνυμη περιοχή της Μεσσηνίας. «Παράγει σταθερά εξαιρετικής ποιότητας ελαιόλαδο, ενώ παράλληλα εμφανίζει πολύ μεγάλη αντοχή σε εχθρούς και ασθένειες, κάτι που συνέβαλε σημαντικά στην ανώτερη ποιότητα των ελαιολάδων της, ιδιαίτερα παλαιότερα που δεν υπήρχαν οι σημερινές μέθοδοι φυτοπροστασίας», επισημαίνει ο γεωπόνος Γιώργος Κωστελένος, ο σημαντικότερος σήμερα ερευνητής που μελετά και διασώζει τις ποικιλίες ελαιόδεντρων επί ελληνικού εδάφους. «Επιπρόσθετα, πρόκειται για ιδιαίτερα παραγωγική ποικιλία κι έτσι το ελαιόλαδό της, τόσο στη Μεσσηνία όσο και αλλού στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη, αναδείχθηκε και έλαβε κορυφαία φήμη παγκοσμίως. Η Μεσσηνία διατηρεί επίσης μια πανάρχαια ιστορία ελαιοπαραγωγής, γεγονός που προκύπτει από τα αρχαιολογικά ευρήματα. Για παράδειγμα, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πύλου ο επισκέπτης θα δει ένα γιγάντιο πιθάρι φύλαξης ελαιολάδου από το ανάκτορο του Νέστορα, κι αυτό λειτουργεί θετικά ως προς το “αφήγημα” που συνοδεύει το θαυμάσιο ελαιόλαδό της», λέει ο κ. Κωστελένος. Ο Μεσσηνιακός Κόλπος από ψηλά, με τους ελαιώνες να δεσπόζουν στο τοπίο. Η Μεσσηνία λοιπόν, με τη μακραίωνη ελαιοπαραγωγική παράδοση, ήταν σχεδόν αναπόφευκτο να γίνει η πατρίδα του Εργαστηρίου Γευσιγνωσίας Ελαιολάδου Καλαμάτας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Λειτουργεί από το 2011 με πρωτοβουλία του Βασίλη Δημόπουλου, καθηγητή γεωπόνου με ειδίκευση στη Φυτοπαθολογία, και της Άννας Μηλιώνη, υπεύθυνης Ποιότητας και Επικοινωνίας του Εργαστηρίου. Είναι το μοναδικό από τα τρία διεθνώς πιστοποιημένα εργαστήρια της χώρας που υπάγεται σε ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα, διαπιστευμένο από το ελληνικό κράτος αλλά και από το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιολάδου. Η ομάδα του δίνει σε παραγωγούς, τυποποιητές και καταναλωτές απαραίτητες πληροφορίες για το ελαιόλαδο, από την κατηγορία στην οποία ανήκει μέχρι γευστικές πληροφορίες, αν είναι πικρό ή γλυκό, τι αρώματα αναδίδει κ.λπ., ενώ εντοπίζει και ελαττώματα, προστατεύοντάς τους. «Η γευσιγνωστική ανάλυση είναι η λυδία λίθος της ποιότητας του ελαιολάδου», τονίζει η κ. Μηλιώνη. «Στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια έχουμε αρχίσει να αναγνωρίζουμε τη γαστρονομική και γευσιγνωστική διαφορετικότητα των ελληνικών ποικιλιών ελαιολάδου». Ελιές Καλαμών ΠΟΠ, εδώ ανάμεικτες άγουρες και ημιώριμες, στα λιόπανα. Οι ώριμοι καρποί είναι ψωμωμένοι, στιλπνοί, με μακρουλό σχήμα, λαμπερό μαύρο-μοβ χρώμα και σάρκα κρουστή και χυμώδη. Ελαιοτουρισμός, η βιωματική εμπειρία Το βάρος και η σημασία της γευσιγνωσίας του ελαιολάδου έχουν ωθήσει πολλά από τα κτήματα και ελαιοτριβεία της Μεσσηνίας να επενδύσουν στον ελαιοτουρισμό – μια έννοια που γεννήθηκε στην Ισπανία το 2002 για να περιγράψει το σύνολο των ταξιδιωτικών εμπειριών που σχετίζονται με την ελιά και το ελαιόλαδο. Η ποικιλία εμπειριών που προσφέρεται στον επισκέπτη που θέλει να ανακαλύψει τον πολυδαίδαλο κόσμο του ελαιολάδου, είναι συναρπαστική. Στο παραδοσιακό ελαιοτριβείο Σκαρπαλέζου, στην περιοχή Μάλτα της Μεσσηνιακής Μάνης, λειτουργεί το μοναδικό στην Ελλάδα ελαιοτριβείο με μυλόπετρες-λιθάρια από γρανίτη. Ανήκει εδώ και πέντε γενιές στην οικογένεια Σκαρπαλέζου, που το διατηρεί από το 1765. Οι 150 ετών μυλόπετρες κινούνται πλέον μηχανικά και η επεξεργασία του καρπού γίνεται με τον ίδιο τρόπο εδώ και αιώνες. «Η έκθλιψη του καρπού γίνεται καθαρά με μηχανικά μέσα, μόνο με άσκηση εξίσου ψυχρής πίεσης στις τσαντίλες, χωρίς καμία θερμική επεξεργασία», εξηγεί ο υπεύθυνος του ελαιοτριβείου, Μαρίνος Βρετέας. Από τους 25-30 τόνους λάδι που παράγεται στο ελαιοτριβείο, το 99% εξάγεται. Το υπόλοιπο 1% διατίθεται εντός Ελλάδας και μπορεί κανείς να το παραγγείλει από το ηλεκτρονικό κατάστημα του ελαιοτριβείου. Μεγάλο μέρος αυτής της ποσότητας είναι βιολογικό, ενώ ένα μικρότερο αρωματίζεται φυσικά, με υλικά όπως λεμόνια, σκόρδο, καυτερή πιπεριά και μυρωδικά, όλα φρέσκα. Το ελαιοτριβείο Σκαρπαλέζου κάθε Δευτέρα με Σάββατο δέχεται, κατόπιν ραντεβού, επισκέπτες από κάθε γωνιά του κόσμου, οι οποίοι μένουν έκπληκτοι, όπως λέει χαρακτηριστικά ο κ. Βρετέας, «από το θέαμα της διαδικασίας παραγωγής, ενώ παίρνουν μέρος και σε γευσιγνωσίες ελαιολάδου από ειδικευμένο προσωπικό. Είμαστε εντελώς αφοσιωμένοι στην παράδοση, τη συντηρούμε με νύχια και με δόντια, παρά τις δυσκολίες και τα εμπόδια», καταλήγει. Ένα από τα πρώτα στάδια της επεξεργασίας της ελιάς στο ελαιοτριβείο είναι το καθάρισμα από κλαδάκια και φύλλα, η διαλογή ανά μέγεθος και το πλύσιμο. Στο χωριό Παραπούγκι, 45 χιλιόμετρα βόρεια της Καλαμάτας, σε έναν σχεδόν παρθένο τόπο, υπάρχει η εξίσου επισκέψιμη μονάδα ελαιοτουρισμού Ben Olive Mill του Παύλου Καπλάνη, εγγονού Μπενακόπουλου, από τον οποίο προέρχεται το «Ben» της επωνυμίας. «Ο ελαιοτουρισμός είναι μια εμπειρία που μέχρι τώρα αφορά σχεδόν αποκλειστικά τους ξένους επισκέπτες», λέει ο κ. Καπλάνης. «Ο νομός είναι γεμάτος ελαιόδεντρα, ο τόπος αυτός σου επιβάλλεται, κι έτσι ο επισκέπτης αναζητά μια τέτοια ξενάγηση και εμπειρία». Το κτήμα «Ben Οlive Mill» είναι ένας αποκλειστικά βιολογικός ελαιώνας, στην καρδιά του οποίου λειτουργεί ελαιοτριβείο παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Το φθινόπωρο ο επισκέπτης μπορεί να παρακολουθήσει τη διαδικασία της συγκομιδής και της ελαιοποίησης, ενώ γίνεται και μάθημα γευσιγνωσίας. «Αυτό είναι και το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της ξενάγησης», περιγράφει ο κ. Καπλάνης, «καθώς ο επισκέπτης αφήνεται, κάνει ερωτήσεις ανάλογα με την εμπειρία του, διασκεδάζει, χαίρεται, γεύεται πιάτα της τοπικής κουζίνας και διαπιστώνει στην πράξη ότι είναι φτιαγμένα με ελαιόλαδο. Άλλοι βλέπουν πρώτη φορά στη ζωή τους ελιές και ελαιόδεντρα, τα αγγίζουν και μαγεύονται. Άλλοι έρχονται να μάθουν πολλά περισσότερα, σε έναν χώρο με επαγγελματίες, κι έτσι κάθε φορά η ξενάγηση προσαρμόζεται», συμπληρώνει ο κ. Καπλάνης. Στο Εργαστήριο Γευσιγνωσίας Ελαιολάδου Καλαμάτας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου καταφθάνουν για γευστική δοκιμή ελαιόλαδα από κάθε γωνιά της Ελλάδας. Δοκιμάζοντας μεσσηνιακά ελαιόλαδα Πριν ακόμη κατηφορίσουμε στη Μεσσηνία, μπορούμε να κάνουμε τα πρώτα βήματα γευσιγνωσίας των μεσσηνιακών ελαιολάδων στο κέντρο της Αθήνας, στο Maison d’Olive. «Πρόκειται για τη μοναδική στην Ελλάδα (και στην Ευρώπη) “κάβα” περίπου 180 εξαιρετικών παρθένων ελαιολάδων, αποκλειστικά πολυβραβευμένων μάλιστα σε κορυφαίους διεθνείς διαγωνισμούς», εξηγεί η κ. Αρετή Σουγκάρη, υπεύθυνη του εμπορικού τομέα του καταστήματος. Εδώ βρίσκονται συγκεντρωμένα και τα κορυφαία ελαιόλαδα της Μεσσηνίας, που πριν από την επιτόπια γνωριμία μας με την παραγωγή τους μπορούμε να τα δοκιμάσουμε, να πάρουμε μέρος σε οργανωμένες γευσιγνωσίες, να μάθουμε τα ιδανικά τους γευστικά ταιριάσματα. Το Maison d’Olive είναι μια πρωτοποριακή ιδέα του συζύγου της κ. Σουγκάρη, Κωνσταντίνου Potou, με καταγωγή κατά το ήμισυ από το Poitiers της Γαλλίας και κατά το ήμισυ μεσσηνιακή, από τη γνωστή ελαιοπαραγωγική οικογένεια Μακρή. Ο κ. Potou είναι πλέον η έβδομη γενιά ελαιοκαλλιεργητών που τυποποιεί το ελαιόλαδο των οικογενειακών κτημάτων στους Γαργαλιάνους και στη Μικρή Μαντίνεια, ποικιλίας σχεδόν εξ ολοκλήρου κορωνέικης. Ελαιοποιεί όμως και επιλεγμένα ελαιόλαδα άλλων παραγωγών, σύμφωνα πάντα με τις δικές του, αυστηρές προδιαγραφές. Τα δικής του ετικέτας ελαιόλαδα Constantin Potou, από κορωνέικη ποικιλία, δεν είναι μόνο πλούσια σε πολυφαινόλες και με πιστοποίηση Ισχυρισμού Υγείας (ΕΕ EU 432/2012), αλλά και πολυβραβευμένα σε κορυφαίους διεθνείς διαγωνισμούς, ιδιαίτερα η σειρά Potou Premium και το Melan Premium Κορωνέικο ΠΟΠ, που κατά το κύριο μέρος του εξάγεται στο εξωτερικό. Ο κ. Potou κατάφερε να πείσει συγγενείς και συνεργαζόμενους ελαιοπαραγωγούς που συμμετέχουν μαζί του στον «Συνεταιρισμό Μικρής Μαντινείας και Αβίας ΠΟΠ Καλαμάτας» να αλλάξουν άρδην τον τρόπο και την εποχή συλλογής του καρπού, καθώς και τον τρόπο ελαιοποίησης, ώστε να προκύψει η παραγωγή premium ελαιολάδου. «Το δυσκολότερο κομμάτι ήταν να καταφέρουμε να αλλάξει ο παλιός τρόπος ελαιοποίησης, που ήταν λάθος και γινόταν για λόγους επιβίωσης», εξηγεί ο κ. Potou. «Σήμερα αυτό που μας κάνει να ξεχωρίζουμε στο εξωτερικό είναι μόνο η προστιθέμενη αξία του προϊόντος μας. Δεν μπορούμε να ανταγωνιστούμε χώρες όπως η Ισπανία σε ποσότητες και τιμή. Εμείς οφείλουμε να παράγουμε τη “Rolls Royce” των ελαιολάδων». Χρυσοπράσινο, λαμπερό, συναρπαστικά ευωδιαστό είναι το εξαιρετικό παρθένο αγουρέλαιο της κορωνέικης ποικιλίας. Θεωρείται από τα σπουδαιότερα ελαιόλαδα στον κόσμο. Η σημασία του packaging Μιλώντας με τον νεαρό υπεύθυνο του κτήματος Μonogram, Αναστάση Μαγγανά, με έδρα την Καλαμάτα, που παράγει μια σειρά πολυβραβευμένων εξαιρετικών παρθένων ελαιολάδων, διαπιστώνει κανείς το βάρος που δίνεται από τους νέους παραγωγούς και μεταποιητές και στο packaging. Τα ελαιόλαδα Monogram, ιδιαίτερα της σειράς μονοποικιλιακών με το χαρακτηριστικό μονόγραμμα «Μ», είναι εμπνευσμένα από την ομώνυμη συλλογή ποιημάτων του Οδυσσέα Ελύτη. Έχουν βραβευθεί για τη συσκευασία τους, αληθινά έργα τέχνης, μέσα στην απλότητα και την κομψότητά τους, όπως το βιολογικό μονοποικιλιακό αγουρέλαιο της κορωνέικης ποικιλίας. Η συσκευασία του Monogram συνδυάζει αισθητική με στοχευμένη ενημέρωση. Στις ετικέτες αναγράφονται το περιεχόμενο της φιάλης, καθώς και πληροφορίες για τη γευσιγνωσία και το pairing, ώστε ο καταναλωτής να ξέρει τι αγοράζει και για ποιον λόγο. Είναι παράλληλα συσκευασίες φιλικές στο περιβάλλον, με χάρτινη ετικέτα και κουτί, χωρίς πλαστικό. Η τέχνη της συσκευασίας, όταν βέβαια συνδυάζεται με κορυφαίο περιεχόμενο, φέρνει σημαντικά αποτελέσματα στις απαιτητικές αγορές του εξωτερικού, όπου ο ανταγωνισμός είναι σκληρός. «Τα πράγματα στην Ελλάδα, σε ό,τι αφορά το packaging, έχουν βελτιωθεί πολύ», λέει ο κ. Μαγγανάς. «Από εκεί και πέρα, τα επόμενα βήματα για να μπορείς να ανταγωνιστείς τις ξένες αγορές είναι μεγάλα. Χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία είναι πολύ μπροστά στο κομμάτι της προώθησης και της επικοινωνίας, με τρόπους που εμείς δεν είμαστε ακόμα τόσο εξοικειωμένοι. Άλλωστε και η πολιτεία δεν παρέχει κίνητρα και στήριξη», καταλήγει. Σύμφωνα με στοιχεία του Επιμελητηρίου Μεσσηνίας, στον νομό δραστηριοποιούνται περίπου 460 εταιρείες παραγωγής ελαιολάδου, με σημαντικότατο αριθμό εξ αυτών να έχουν διακριθεί για τα προϊόντα τους σε ελληνικούς και διεθνείς διαγωνισμούς. Η επιλογή των παραγωγών του ρεπορτάζ είναι ενδεικτική και αποτελεί ένα μίνι αντιπροσωπευτικό δείγμα. Η «Μάνα Ελιά», το υπεραιωνόβιο ελαιόδεντρο-σύμβολο της Καλαμάτας, είναι ένα σπάνιο φυσικό μνημείο με περίμετρο κορμού σχεδόν 9 μέτρα και ηλικία που κυμαίνεται από 800 έως 1.733 έτη. Κορωνέικη ποικιλία – Οδηγός για αρχάριους Στο Τροφοπωλείο 51 στην πόλη της Καλαμάτας, ο ιδιοκτήτης, Γιώργος Κουτέλας, έχει οργανώσει έναν χώρο γευσιγνωσίας εξαιρετικού παρθένου ελαιολάδου για τους πελάτες και εξηγεί τα πάντα για την κορωνέικη ποικιλία: «Ένα κορωνέικο ελαιόλαδο που προέρχεται από παραθαλάσσια κτήματα της Μεσσηνίας θα έχει άλλο αρωματικό και γευστικό προφίλ από ένα λάδι προερχόμενο από την αντίστοιχη ορεινή, εξαιτίας των διαφορών στο έδαφος και στο μικροκλίμα», εξηγεί. Όπως όλα τα ελαιόλαδα, το κορωνέικο χαρακτηρίζεται από τρία θεμελιώδη στοιχεία: το φρουτώδες, το πικρό και το πικάντικο. Με ποιους τρόπους, όμως, μπορούμε να παντρέψουμε γευστικά το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο της κορωνέικης ποικιλίας; Ο Γιώργος Κουτέλας δίνει έναν μίνι πρακτικό οδηγό για αρχάριους: Ένα άγουρο ελαιόλαδο από πράσινες ελιές δίνει έντονο φρουτώδες και πικρό και πικάντικο προφίλ και συνδυάζεται με ήπιες γεύσεις, που θα αναδείξουν αυτά τα στοιχεία: βραστά λαχανικά, πράσινες σαλάτες, ψητά λευκά κρέατα, φάβα, σούπες λαχανικών. Σε όλα αυτά, το ελαιόλαδο πρέπει να προστεθεί σχεδόν ωμό, στο τελείωμα του μαγειρέματος. Ένα ελαιόλαδο από ημιώριμες ελιές, με χρώμα μισό μαύρο-μισό πράσινο, χαρακτηρίζεται από μέτριο φρουτώδες και πικάντικο στοιχείο και συνδυάζεται ιδανικά με ψητό χοιρινό, βραστά όσπρια, κυνήγι, σαλάτα με ντομάτες ή/και αγγούρι, μανιτάρια ψητά, δηλαδή με τροφές όχι «επίπεδες», με γευστικό τόνο, που ζητούν ελαιόλαδο με μέτρια τα τρία χαρακτηριστικά του, ώστε να έρθει η επιθυμητή πολυπλοκότητα. Το ελαιόλαδο από ώριμες, μαύρες ελιές, με χαμηλό το τρίπτυχο φρουτώδες-πικρό-πικάντικο, συνδυάζεται με τροφές ιδιαίτερης γεύσης, που ζητούν μια εξαίρετη λιπαρή ουσία, που ωστόσο δεν θα καλύψει τον δικό τους χαρακτήρα: ψητά φρέσκα ψάρια, σπαράγγια. Νεαρή αγριελιά ετοιμάζεται να μετατραπεί σε μία από τις πολλές παραγωγικές ποικιλίες της Μεσσηνίας, με την πανάρχαια τεχνική του μπολιάσματος. Ελιές Καλαμών – Μια παράδοξη ιστορία Τα ελαιόλαδα και οι ελιές έπαιρναν τα ονόματά τους και γίνονταν παγκόσμια γνωστά από τα λιμάνια στα οποία φορτώνονταν. «Η Καλαμάτα, με το μεγάλο εμπορικό της λιμάνι, έγινε γνωστή σε όλο τον κόσμο χάρη σ’ αυτή τη συγκυρία κι έτσι προέκυψε η ποικιλία ελιάς Καλαμών», λέει ο Γιώργος Κωστελένος. Για τη συγκεκριμένη ποικιλία πρέπει να σημειωθεί το εξής παράδοξο: οι ελιές Καλαμών πήραν το όνομά τους από το λιμάνι εξαγωγής τους, αφού τα σακιά με τις ελιές έφταναν στα λιμάνια, π.χ., των ΗΠΑ με τυπωμένη πάνω τους τη φράση «Kalamai Port» και άρα πιστευόταν ότι προέρχονται μόνο από την Καλαμάτα. Ωστόσο, εδώ και πολλά χρόνια η Μεσσηνία καλλιεργεί τραγικά μικρή ποσότητα από τις ελιές αυτές, καθώς η ποικιλία έφυγε από τα όρια του νομού και πήρε πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις αλλού, ιδιαίτερα στη Λακωνία, από όπου προέρχεται η συντριπτική πλειονότητα της παραγωγής. Κι αυτό είναι κάτι που, σε όσους γνωρίζουν, δημιουργεί προβληματισμό σε σχέση με την πιστοποίησή τους ως «Ελιές Καλαμών ΠΟΠ». Με άλλα λόγια, μπορεί η Καλαμάτα να είναι πιθανώς η κοιτίδα της ελιάς αυτής, αλλά δεν είναι σε καμία περίπτωση η κύρια παραγωγική δύναμη. Ας αφήσουμε όμως τους ειδικούς να ασχοληθούν με το θέμα αυτό και ας μείνουμε στην ποιότητα της συγκεκριμένης ελιάς. Η φήμη της ως κορυφαίας επιτραπέζιας στον κόσμο δεν είναι τυχαία: δεν επιδέχεται χημική επεξεργασία στο ελάχιστο (παρόλο που δεν είναι η μοναδική με αυτό το χαρακτηριστικό) και έχει πλούσια, κρουστή σάρκα και ωραίο μελανό και λαμπερό χρώμα. Info Αρχαιολογικό Μουσείο Πύλου – Πύλος, τηλ. 27230-22995 Εργαστήριο Γευσιγνωσίας Ελαιολάδου Καλαμάτας – τηλ. 27210-45304, tasting.teikal.gr Παραδοσιακό Ελαιοτριβείο Σκαρπαλέζου – Μάλτα Μεσσηνίας, τηλ. 27210-71280 Ben Olive Mill – Παραπούγκι Μεσσηνίας, τηλ. 27240-32371, benolivemill.com Maison d’Olive Oil Cellar – Ξανθίππου 7-9, Κολωνάκι, τηλ. 210-7353912 Constantin Potou – τηλ. 6947-123680, c-potou.com Monogram – Κοσμοπούλου 5, Καλαμάτα, τηλ. 6972-708565, monogramoliveoil.com Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ

Όποιος έχει πατήσει το πόδι του στο Πήλιο, έστω μια φορά, σίγουρα θα σκέφτεται πολύ ετούτο τον τόπο αυτές τις μέρες. Τις εικόνες της καταστροφής, των ξεριζωμένων δέντρων, των φουσκωμένων ποταμών και των λασπωμένων χωριών δεν τις ξεχνά κανείς έτσι εύκολα. Στενάχωρο να βλέπεις την όμορφη πλατεία του χωριού όπου βρέθηκες το καλοκαίρι και απόλαυσες το τσιπουράκι σου, ενώ τα πιτσιρίκια έπαιζαν ανέμελα κάτω απ’ τον ίσκιο του αιωνόβιου πλάτανου, να στέκει τώρα τραυματισμένη, με γκρεμισμένες πεζούλες, άδεια τραπέζια και κενές καρέκλες. Γιατί αυτό το καλοκαίρι τέλειωσε ξαφνικά για το Πήλιο, χωρίς καλά καλά να το καταλάβει κανένας μας. Και βρεθήκαμε εμείς, οι άνθρωποί του, από τη μια μέρα στην άλλη, να μετράμε πληγές, καταστροφές και κακό που ο τόπος μας δεν είχε ξαναδεί. Και μετά; Εικόνες στενάχωρες και απογοητευτικές γέμισαν τις οθόνες μας και τότε ήταν που εμείς οι ντόπιοι αποφασίσαμε με δουλειά πολλή, με τα φτυάρια και τις αξίνες στα χέρια, να βάλουμε τάξη στο βουνό μας και να του δώσουμε πίσω ζωή. Με ατέλειωτη δουλειά, με πείσμα και όρεξη, μέρα με τη μέρα το Πήλιο έγινε και συνεχίζει να γίνεται όλο και περισσότερο λειτουργικό και επισκέψιμο. Σπίτι-σπίτι, καλντερίμι-καλντερίμι, χωριό-χωριό, το Πήλιό μας επιστρέφει στην κανονικότητά του. Τα ταβερνάκια έστρωσαν τραπέζια, οι ξενώνες ετοιμάστηκαν, οι δρόμοι πλύθηκαν, τα χώματα μαζεύτηκαν και τα περισσότερα χωριά του Πηλίου είναι έτοιμα. Τσαγκαράδα (Φωτογραφία: Νικόλας Μάστορας) Έτοιμα για σένα, αγαπημένε ταξιδιώτη. Εσένα, που στέκεσαι με τη μηχανή σου κι αγναντεύεις τον Παγασητικό από το εκκλησάκι του προφήτη Ηλία. Εσένα, που έχεις κάνει τούτο το βουνό δεύτερη πατρίδα σου. Εσένα που διαλέγεις κάθε καλοκαίρι να μείνεις στον καθαρό ξενώνα της κυρίας Ελένης και να τρως στο ταβερνάκι του κυρ Αντώνη. Εσένα που ξέρεις τα μονοπάτια και τις πηγές του. Εσένα, το Πήλιο σε καλεί. Μπορει οι παραλίες να μην θυμίζουν απόλυτα αυτές που άφησες πίσω σου φεύγοντας το καλοκαίρι που μας πέρασε, μα είναι πανέμορφες ακόμα κι έτσι, γεμάτες θαλασσόξυλα που ξέβρασε η θάλασσα, χωρίς ομπρέλες και ξαπλώστρες. Μπορεί οι ρεματιές να άλλαξαν μορφή με τεράστιους βράχους να έχουν βρει τη θέση τους αλλού, τα νερά να κυλούν από άλλες μεριές, τα δέντρα να έχουν βγάλει στην επιφάνεια ρίζες που τα χώματα άλλοτε σκέπαζαν. Μπορεί οι δρόμοι να ξαναφτιάχνονται και τα γεφύρια να ξαναστήνονται. Μηλιές (Φωτογραφία: Περικλής Μεράκος) Αυτό το νέο Πήλιο σε καλεί. Και περισσότερο από όλα, σε καλούν οι άνθρωποί του. Εσύ που μας γνωρίζεις, εσύ να είσαι ο επισκέπτης που θα μας δώσει ξανά τη χαρά του καλωσορίσματος, τη χαρά να σε υποδεχτούμε με γλυκό του κουταλιού κάστανο και ντόπιο τσίπουρο. Εσύ να ξαναζωντανέψεις τις πλατείες μας και τα αρχοντικά μας. Να ξαναγευθείς τη φασολάδα στη Ζαγορά, το σπετζοφάι στις Μηλιές, το γαλοτύρι στον Άγιο Βλάση. Να αγοράσεις μέλι και βότανα από την Πορταριά. Να αγναντέψεις τη θέα από τη πλατεία Χατζίνη στον Άγιο Λαυρέντη ή από το μοναστήρι στον Άγιο Γεώργιο Νηλείας. Να μάθεις να ανοίγεις φύλλο στην Πορταριά και να στρώνεις μπακλαβά στη Βυζίτσα. Να ζωντανέψεις με το δροσερό νερό των Σταγιατών, να περπατήσεις στις Πινακάτες. Να μάθεις για το ελαιόλαδο και το κρασί στην Αργαλαστή. Να απολαύσεις τη γαλήνη της θάλασσας στις φθινοπωρινές παραλίες στον Άι Γιάννη και στο Παπά Νερό. Να επισκεφθείς τη Βιβλιοθήκη και το Μουσείο στις Μηλιές, την πλατεία χωρίς αυτοκίνητα και φασαρία στον Λαύκο, την εκκλησία της Αγίας Μαρίνας στον Κισσό, τον αρχαιότερο πλάτανο στην Τσαγκαράδα. Να ανάψεις ένα κεράκι στο εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής στον Μυλοπόταμο και να πιεις μπόλικο τσίπουρο στη γιορτή κάστανου στο Ξουρίχτι. Ίσως κάποια από τα αγαπημένα σου μέρη, αυτή τη φορά, να μην μπορέσεις να τα επισκεφτείς. Ακόμα παλεύουμε με τις φαγάνες και τα φορτηγά. Αλλά στο επόμενο ταξίδι σου, κι αυτά έτοιμα θα είναι. Σε περιμένουμε. * Η Αγγελική Βογδάνου είναι σύμβουλος φιλοξενίας, διοργανώτρια εμπειριών και travel planner. Ζει και δραστηριοποιείται επαγγελματικά στο Πήλιο. Τσαγκαράδα (Φωτογραφία: Νικόλας Μάστορας) Χρήσιμες πληροφορίες Για όλους όσους θα αποφασίσουν να έρθουν στο Πήλιο, θα θέλαμε να ενημερώσουμε πως τα περισσότερα ημιορεινά και ορεινά χωριά του βουνού μας είναι προσβάσιμα και επισκέψιμα, ενώ οι επιχειρήσεις τους βρίσκονται σε πλήρη λειτουργία. Κάποιες από τις παραλίες, είτε στην πλευρά του Αιγαίου είτε στην πλευρά του Παγασητικού κόλπου, είναι επίσης προσβάσιμες. Ορισμένες προσφέρουν μάλιστα υπηρεσίες εστίασης και φιλοξενίας. Το περιπατητικό δίκτυο έχει υποστεί ορισμένες ζημιές κατά τόπους, γι’ αυτό καλό είναι όσοι λατρεύουν τα μονοπάτια του Πηλίου, πριν ξεκινήσουν, να ενημερωθούν από τους κατοίκους των χωριών για την κατάσταση κάθε διαδρομής. Το οδικό δίκτυο του Πηλίου, στο μεγαλύτερο μέρος του, λειτουργεί κανονικά. Είναι πιθανό να χρειαστεί να κινηθείτε με μικρές ταχύτητες στα σημεία όπου γίνονται παράλληλες εργασίες. (Μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να απολαύσει κανείς ακόμα περισσότερο το μαγευτικό τοπίο του βουνού!) Σε κάθε περίπτωση, συστήνεται να συγκεντρώσετε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για την οδική διαδρομή που έχετε επιλέξει, προκειμένου να σχεδιάσετε καλύτερα το ταξίδι σας. Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ

Η ΕΠΟ με επίσημη ανακοίνωση, τονίζει την ανάγκη προσέλευσης του κόσμου στην “OPAP Arena” εγκαίρως λόγω συνωστισμού. Η σχετική ανακοίνωση: «Η Ελληνική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία επισημαίνει σε όλους τους κατόχους εισιτηρίων για τον αγώνα Ελλάδα-Γαλλία την Τρίτη 21 Νοεμβρίου (21:45), ότι η έγκαιρη προσέλευση στην OPAP Arena είναι άκρως απαραίτητη. Ειδικότερα, λόγω της αυξημένης προσέλευσης και των αυστηρών μέτρων ασφαλείας που θα ισχύσουν, η άφιξή των κατόχων εισιτηρίων στο γήπεδο, θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί τουλάχιστον 45 λεπτά πριν από την έναρξη του αγώνα προκειμένου να αποφευχθεί ο συνωστισμός στις θύρες εισόδου. Υπογραμμίζεται παράλληλα, ότι στο γήπεδο θα εισέλθουν αυστηρά μόνο οι κάτοχοι εισιτηρίων, οι οποίοι και παρακαλούνται να μην έχουν μαζί τους μικρά παιδιά, οποιασδήποτε ηλικίας, χωρίς εισιτήριο. Απαγορευμένα αντικείμενα Η ΕΠΟ υπενθυμίζει στους Έλληνες φιλάθλους ότι πέραν της έγκαιρης προσέλευσης, θα πρέπει να ακολουθούν τις υποδείξεις των αρχών και να γνωρίζουν ότι απαγορεύεται να φέρουν μαζί τους μια σειρά αντικειμένων». Πηγή: Sport-Fm

Σε θρίαμβο του Νόβακ Τζόκοβιτς εξελίχθηκε ο τελικός του ATP Finals, καθώς ο Σέρβος επικράτησε την Κυριακή με 2-0 σετ (6-3, 6-3) του Ιταλού στο Τορίνο. Ο «Νολε» έτσι είναι από σήμερα ο «βασιλιάς» της διοργάνωσης, καθώς κατέκτησε τον 7ο τίτλο του σε 9 συμμετοχές, αφήνοντας πίσω του τον Ρότζερ Φέντερερ με τον οποίο μετρούσαν από έξι! Ο Σίνερ προσπάθησε πολύ για να φτάσει στην κατάκτηση του μεγαλύτερου τίτλου έως τώρα στην καριέρα του, κατάφερε να κάνει το 4Χ4 μέχρι τον σημερινό αγώνα, να συσπειρώσει τον κόσμο που γέμισε ασφυκτικά το γήπεδο, αλλά απέναντί του βρήκε έναν Τζόκοβιτς που ήταν αδύνατο να ηττηθεί με τον τρόπο που αγωνιζόταν. Τι κι αν είχε απέναντί του έναν από τους πιο φορμαρισμένους παίκτες στο Tour για την τρέχουσα περίοδο με 61 νίκες επί συνόλου 75 αγώνων (τρίτο καλύτερο ρεκόρ), έχοντας το καλύτερο indoor ρεκόρ με μόλις μία ήττα σε 18 αγώνες (στον τελικό του Ρότερνταμ από τον Μεντβέντεφ, ενώ στις άλλες δύο περιπτώσεις κόντρα σε Φις (Μονπελιέ) και Άλεξ ντε Μινόρ (Παρίσι) αποσύρθηκε πριν από τις αναμετρήσεις) και με ρεκόρ 12-5 απέναντι σε αθλητές του Top 10 παίκτες. Ο Τζόκοβιτς ήταν αποφασισμένος από το ξεκίνημα του αγώνα να μην επιτρέψει στον Ιταλό να φτάσει στο στόχο του. Και το κατάφερε με τον πλέον πειστικό τρόπο. Έφτασε έτσι στην κατάκτηση του έβδομου εφετινού του τίτλου, αφήνοντας πίσω του τον Κάρλος Αλκαράθ με 6, ενώ με το σημερινό πλησίασε ακόμη περισσότερο στην… κατοστάρα, μετρώντας 98 τρόπαια στην καριέρα του, πέντε λιγότερα από τον Φέντερερ και 11 από τον Τζίμι Κόνορς (109). Απόλυτος κυρίαρχος του πρώτου σετ ήταν ο Νόβακ Τζόκοβιτς. Ο Σέρβος έδειξε από νωρίς ότι δεν είχε… όρεξη για να επιτρέψει στον αντίπαλό του να πιστέψει στο προβάδισμα και με μπρέικ στο τέταρτο γκέιμ προηγήθηκε με 3-1 και λίγο αργότερα με 4-1, κρατώντας το σερβίς του. Από κει και πέρα δεν είχε κανένα πρόβλημα να κλείσει το σετ με 6-3 και να προηγηθεί με 1-0 «σφίγγοντας» την γροθιά του προς το προπονητικό του τιμ και με μερίδα του κοινού να τον αποδοκιμάζει. Παίζοντας εξαιρετικό τένις ο «Νόλε» ξεκίνησε με μπρέικ στο σερβίς του Σίνερ στο δεύτερο σετ και γρήγορα γρήγορα πήρε προβάδισμα με 2-0 στα γκέιμ. Ο Ιταλός με τον κόσμο στο πλευρό του πίεσε πολύ τον Σέρβο και απείλησε με μπρέικ στο έκτο γκέιμ όταν προηγήθηκε με 40-15. Το νο1 της παγκόσμιας κατάταξης, όμως, απέδειξε γιατί είναι ο κορυφαίος του αθλήματος. Έσβησε δύο μπρέικ πόιντ και με τέσσερις συνολικά πόντους προηγήθηκε με 4-2. Στη συνέχεια ο Σίνερ μείωσε σε 3-4, προηγήθηκε με 30-0 στο σερβίς του Τζόκοβιτς, αλλά και πάλι ο 36χρονος βρήκε τον τρόπο να καλύψει την απόσταση και να φτάσει στο 5-3. Με τον Σίρερ να σερβίρει για να μείνει στο παιχνίδι, ο Σέρβος έκανε νέο μπρέικ και μετά το νταμπλ φολτ του αντιπάλου του έφτασε στο 6-3 πανηγυρίζοντας γι΄ άλλη μια φορά ένα μεγάλο τίτλο. Η επόμενη εβδομάδα θα τον βρει για 400ή στην κορυφή της παγκόσμιας κατάταξης, διότι πολύ απλά… το αξίζει! Πηγή: Sport-Fm

Με τον Ρομέλου Λουκάκου σε… δαιμονιώδη φόρμα, το Βέλγιο διέλυσε με 5-0 το Αζερμπαϊτζάν και στο φινάλε των προκριματικών του EURO 2024 κατέλαβε την πρώτη θέση του 6ου ομίλου, αφήνοντας στη δεύτερη την Αυστρία. Οι «κόκκινοι διάβολοι» ολοκλήρωσαν τους προκριματικούς χωρίς ήττα, με 6 νίκες και 2 ισοπαλίες, ενώ στις τάξεις τους είχαν και τον πρώτο σκόρερ του τουρνουά με 14 τέρματα. Ο στράικερ της Ρόμα, Ρομέλου Λουκάκου πέτυχε «καρέ» στο σημερινό ματς με το Αζερμπαϊτζάν σκοράροντας και τα τέσσερα τέρματα στο πρώτο μέρος και οδηγώντας την ομάδα του σε μία άνετη νίκη. ΤΑ ΓΚΟΛ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΒΕΛΓΙΟ-ΑΖΕΡΜΠΑΪΤΖΑΝ Πλέον, οι Αζέροι ελπίζουν σε νίκη του Καζακστάν τη Δευτέρα (20/11) επί της Σλοβενίας, ούτως ώστε οι Κοζάκοι να προκριθούν απευθείας στην τελική φάση της διοργάνωσης και με τη σειρά τους την θέση του Καζακστάν στα πλέι οφ του Nations League τον προσεχή Μάρτιο (εφόσον συμβεί αυτό δεν αποκλείεται να βρεθούν και στο δρόμο της Εθνικής Ελλάδας, αλλά μόνο στον τελικό πρόκρισης). Νίκη γοήτρου επί της Εσθονίας πέτυχε η Σουηδία στη Στοκχόλμη, με 2-0, χάρις στα γκολ των Κλάεσον και Φόρσμπεργκ. Οι φιλοξενούμενοι συμπλήρωσαν 7 ήττες και μόνο μία ισοπαλία σε 8 αγώνες, ενώ οι Σκανδιναβοί «αποχαιρέτησαν» τους προκριματικούς με 3 νίκες, μία ισοπαλία και 4 ήττες. Αναλυτικά τα αποτελέσματα της 10ης αγωνιστικής: 1ος όμιλος Ισπανία-Γεωργία 21:45 Σκωτία-Νορβηγία 21:45 Ρεπό: Κύπρος 2ος όμιλος ΕΛΛΑΔΑ-Γαλλία 21/11, 21:45 Γιβραλτάρ-Ολλανδία 21/11, 21:45 Ρεπό: Ιρλανδία 3ος όμιλος Ουκρανία-Ιταλία 20/11, 21:45 Β. Μακεδονία-Αγγλία 20/11, 21:45 Ρεπό: Μάλτα 4ος όμιλος Κροατία-Αρμενία 21/11, 21:45 Ουαλία-Τουρκία 21/11, 21:45 Ρεπό: Λετονία 5ος όμιλος Τσεχία-Μολδαβία 20/11, 21:45 Αλβανία-Νησιά Φερόε 20/11, 21:45 Ρεπό: Πολωνία 6ος όμιλος Βέλγιο-Αζερμπαϊτζάν 5-0 (17΄, 26΄, 30΄, 37΄ Λουκάκου, 90΄ Τροσάρ) Σουηδία-Εσθονία 2-0 (22΄ Κλάεσον, 55΄ Φόρσμπεργκ) Ρεπό: Αυστρία 7ος όμιλος Ουγγαρία-Μαυροβούνιο 3-1 (67΄, 68΄ Σομποσλάι, 90΄+3 Άνταμ Νάγκι – 36΄ Ρούμπεζιτς) Σερβία-Βουλγαρία 2-2 (17΄ Βελίκοβιτς, 82΄ Μπάμπιτς – 59΄ Ρούσεφ, 69΄ Ντεσπόντοφ) Ρεπό: Λιθουανία 8ος όμιλος Β. Ιρλανδία-Δανία 20/11, 21:45 Σλοβενία-Καζακστάν 20/11, 21:45 Σαν Μαρίνο-Φινλανδία 20/11, 21:45 9ος όμιλος Ρουμανία-Ελβετία 21/11, 21:45 Ανδόρα-Ισραήλ 21/11, 21:45 Κόσοβο-Λευκορωσία 21/11, 21:45 10ος όμιλος Πορτογαλία-Ισλανδία 21:45 Λιχτενστάιν-Λουξεμβούργο 21:45 Βοσνία-Σλοβακία 21:45 21 Μαρτίου 2024: Hμιτελικοί play off 26 Μαρτίου 2024: Tελικοί play off Πηγή: Sport-Fm

Μετά την αποχώρηση τεσσάρων ποδοσφαιριστών από την αποστολή της Εθνικής Ελλάδας για διάφορους λόγους αλλά και την εξαιρετικά αμφίβολη παρουσία του Μανώλη Σιώπη στο ματς κόντρα στη Γαλλία, ο Γκουστάβο Πογιέτ αποφάσισε να καλέσει εκτάκτως δύο ποδοσφαιριστές. Ο λόγος για τον Ζέκα και τον Χάρη Τσιγγάρα του ΠΑΟΚ, οι οποίοι θα ενσωματωθούν στην αποστολή και θα είναι διαθέσιμοι ενόψει του αγώνα κόντρα στη Γαλλία στην OPAP Arena (21/11, στις 21:45). Ο 35χρονος ποδοσφαιριστής του Παναθηναϊκού θα ενσωματωθεί στην Εθνική Ομάδα για πρώτη φορά μετά τον Αύγουστο του 2021 όταν και αγωνίστηκε για τελευταία φορά με το εθνόσημο κόντρα στη Σουηδία για τα προκριματικά του Μουντιάλ. Από την άλλη ο 23χρονος χαφ του Δικεφάλου κλήθηκε για πρώτη φορά με την Εθνική Ανδρών καθώς είχε συμμετοχές μέχρι την Εθνική Ελπίδων. Πηγή: Sport-Fm

Μετά το «2 στα 2» στη «διαβολοβδομάδα» της Euroleague κόντρα σε Μακάμπι Τελ Αβίβ και Ερυθρό Αστέρα, ο Ολυμπιακός πέρασε νικηφόρα την Κυριακή από το κλειστό του Αγίου Θωμά, επικρατώντας με 111-83 του Αμαρουσίου, για την 7η αγωνιστική της Basket League. Οι 111 πόντοι είναι οι περισσότεροι που έχει πετύχει στην Basket League την τρέχουσα σεζόν η ομάδα του Πειραιά. Ο τεχνικός των «ερυθρόλευκων» Γιώργος Μπαρτζώκας, παρά τις απουσίες των Νίκολα Μιλουτίνοβ, Νάιτζελ Ουίλιαμς-Γκος και Σακίελ ΜακΚίσικ, άνοιξε το rotation για να δώσει την ευκαιρία στους βασικούς να ξεκουραστούν και δη στον Μουσταφά Φαλ (αγωνίστηκε 17:43 έχοντας 6 πόντους, 6 ασίστ, 2 κοψίματα και 1 κλέψιμο). Πρώτος σκόρερ του Ολυμπιακού αναδείχθηκε ο Άλεκ Πίτερς, με 25 πόντους (5/7 τρίποντα), 8 ριμπάουντ και 2 κλεψίματα. «Καυτός» από την περιφέρεια ήταν ο Αϊζέια Κέινααν με 23 πόντους (7/9 τρίποντα), 4 ασίστ και 2 ριμπάουντ. Ο Μπραζντέικις πέτυχε 13 πόντους και μάζεψε 4 ριμπάουντ, ενώ 10 πόντους και 7 ριμπάουντ ήταν η προσφορά του Λουκ Σίκμα. Στα πρώτα 15 λεπτά, οι παίκτες του Γιώργου Μπαρτζώκα… έψαχναν κίνητρο και… πατήματα, επιτρέποντας στον Αϊζέια Μπρίσκοου να πετύχει 17 πόντους στο α΄ μέρος. Οι λύσεις από τον Λουκ Σίκμα στο δεύτερο μισό της 2ης περιόδου έφεραν τους Πειραιώτες στο +12 στο ημίχρονο (41-53) και έκτοτε δεν απειλήθηκαν από την ομάδα του Γιώργου Λιμνιάτη. Αυτή ήταν η 6η νίκη του Ολυμπιακού (6-1), ενώ το Μαρούσι υποχώρησε στο 2-5. Για την ομάδα του Γιώργου Λιμνιάτη, ο Αϊζέια Μπρίσκοου είχε συγκομιδή 20 πόντους, 6 ασίστ και 3 ριμπάουντ. Διψήφιοι ήταν και οι Χιλ, Γιαννόπουλος και Τζούστον. Τον αγώνα παρακολούθησαν δια ζώσης οι ιδιοκτήτες της ΚΑΕ Ολυμπιακός, αδελφοί Αγγελόπουλοι. Πριν το τζάμπολ, το Μαρούσι βράβευσε τον προπονητή του Ολυμπιακού Γιώργο Μπαρτζώκα για την προσφορά του, καθώς υπήρξε παίκτης του Αμαρουσίου από τις ακαδημίες μέχρι και την ανδρική ομάδα, υπήρξε άμεσος συνεργάτης στο τεχνικό τιμ με προπονητή τον Παναγιώτη Γιαννάκη, για να αναλάβει πρώτος προπονητής εν συνεχεία και να οδηγήσει το Μαρούσι σε μία εξαιρετική πορεία στη Euroleague τη σεζόν 2009-10, αλλά και στην 3η θέση στην Α1. Το Μαρούσι βράβευσε και τον γυμναστή του Ολυμπιακού, Ανδρέα Γκατζούλη, ο οποίος εργάστηκε επί σειρά ετών ως γυμναστής του Αμαρουσίου και ήταν μέλος της ομάδας που κατέκτησε το Κύπελλο Σαπόρτα. Το Μαρούσι προηγήθηκε με 13-9, από τρίποντα των Τζούστον, Νικολαϊδη και Χιλ. Το σερί 5-0 από Πίτερς και Ουόκαπ επέτρεψε στον Ολυμπιακό να προσπεράσει 13-14. Ο Μπρίσκο πέτυχε τους επόμενους 4 πόντους των γηπεδούχω για το 17-14, αλλά ο Μπραζντέικις υπέγραψε δικό του σερί 5-0 (17-19). Κι αφού ο Μπρίσκοου ισοφάρισε για το Μαρούσι (19-19), ένα τρίποντο του Αϊζέια Κέινααν και ένα λέι απ του Ουόκαπ διαμόρφωσαν το σκορ της 1ης περιόδου, 21-24 υπέρ του Ολυμπιακού. Με δύο ακόμη εύστοχα του Αϊζέια Κέινααν με την έναρξη της 2ης περιόδου, ο Ολυμπιακός προσπέρασε με +5 (25-30). Ο επιθετικός «οίστρος» του Αϊζέια Μπρίσκοου και οι λύσεις από τον Χάρη Γιαννόπουλο, όμως επέτρεπαν στην ομάδα του Γιώργου Λιμνιάτη να προηγείται (33-32) 5:48΄΄ πριν το ημίχρονο. Η αγωνιστική άνοδος του Λουκ Σίκμα και οι οκτώ πόντοι που σημείωσε ο πάουερ φόργουορντ του Ολυμπιακού άλλαξαν την εικόνα του αγώνα. Η ομάδα του Πειραιά έκανε επιμέρους σκορ 8-21 μέχρι την ολοκλήρωση του α΄ μέρους για το 41-53 στο ημίχρονο, με τρίποντο του Άλεκ Πίτερς. Ο Κέιναν είχε σημειώσει 14 πόντους με 4/4 τρίποντα, μοιράζοντας και 4 ασίστ, ο Σίκμα μετρούσε 8 πόντους και 6 ριμπάουντ, ενώ ο Πίτερς πήγε στ’ αποδυτήρια με 8 πόντους (2/3) τρίποντα. Στον αντίποδα, για το Μαρούσι, ο Αϊζέια Μπρίσκοου είχε πετύχει 17 πόντους (!) και 9 Χάρης Γιαννόπουλος. Πίτερς και Κέιναν διαμόρφωσαν το 43-59 και παρέμειναν «καυτοί», ειδικά έξω από τα 6.75, σημειώνοντας τους περισσότερους πόντους του Ολυμπιακού στην 3η περίοδο. Ο Φαλ που είχε μικρό χρόνο συμμετοχής στο α΄ μέρος για να ξεκουραστεί επέστρεψε στο παρκέ. Οι Χιλ και Λούκοβιτς έκαναν ό,τι μπορούσαν σε αυτό το διάστημα, για να ολοκληρωθεί με επιμέρους σκορ 21-28 υπέρ του Ολυμπιακού το 3ο δεκάλεπτο (62-81). Στην 4η περίοδο, ο Ολυμπιακός ήταν κυρίαρχος, με τον Μιχάλη Λούντζη να διαμορφώνει το 77-100. Ο Μπαρτζώκας έριξε στο παρκέ πρώτα τον Τζορτζ Πάπας και εν συνεχεία τον νεαρό σέντερ Γιώργο Τανούλη, ενώ και ο Λιμνιάτης έδωσε χρόνο στους νεαρούς Ιορδάνου και Σταυρακούκα, για το τελικό… Τα δεκάλεπτα: 21-24, 41-53, 62-81, 83-111 ΜΑΡΟΥΣΙ (Γιώργος Λιμνιάτης): Χιλ 14 (4), Τζούστον 10 (2), Μπρίσκοου 20, Ραντούλιτσα 8, Νικολαίδης 5 (1), Σταυρακούκης, Χάρντι 4 (1), Στασινός 5, Μπόγρης, Ιορδάνου, Γιαννόπουλος 11 (2), Λούκοβιτς 6 ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΣ (Γιώργος Μπαρτζώκας): Ουόκαπ 8, Κέινααν 23 (7), Φαλ 6, Μπραζντέικις 13 (2), Πίτερς 25 (5), Λούντζης 6, Λαρεντζάκης 9 (1), Πάπας 4, Παπανικολάου 7 (1), Σίκμα 10, Τανούλης Πηγή: Sport-Fm

Για την επιστροφή του στο Μαρούσι, αλλά και για την επικείμενη μεταγραφή του Ολυμπιακού μίλησε ο Γιώργος Μπαρτζώκας, μετά το ματς στο κλειστό του Αγίου Θωμά, τονίζοντας ότι έχει κάνει κάποιες εισηγήσεις και το θέμα πλέον το χειρίζεται η διοίκηση των Πειραιωτών. Αναλυτικά όσα δήλωσε στην κάμερα της ΕΡΤ: «Ήταν μια πολύ ιδιαίτερη στιγμή για εμένα που επέστρεψα στο Μαρούσι. Στο γήπεδο “Σπύρος Λούης” έχω περάσει απίστευτα χρόνια και έχω κάνει πολλές φιλίες. Αν και έχουν αλλάξει τα πρόσωπα στην ομάδα, πάντα είναι ένα σημαντικό παιχνίδι και θέλω να βλέπω το Μαρούσι να κερδίζει. Το Μαρούσι αμυντικά δεν είναι καλό γιατί έχει επιθετικογενείς παίκτες. Ειδικά χωρίς τον Τζούστον δεν είναι καλοί και εμείς το εκμεταλλευτήκαμε με καλή κυκλοφορία της μπάλας. Για τη μεταγραφή δεν έχω να πω κάτι. Το θέμα είναι ότι όταν γίνει και αν γίνει θα ενημερωθείτε. Το χειρίζεται η διοίκηση. Έχω κάνει εισηγήσεις, ενημερώνομαι και θα δούμε». Πηγή: Sport-Fm

Χωρίς νικητή στην πρώτη κατηγορία ολοκληρώθηκε η αποψινή κλήρωση του Τζόκερ. Αντίθετα, στη δεύτερη κατηγορία βρέθηκαν τρία δελτία που κερδίζουν από 51.163,55 ευρώ. Δεδομένου ότι στην πρώτη κατηγορία του Τζόκερ δεν βρέθηκε κάποιος νικητής, τα 3.867.801,53 ευρώ μεταφέρονται για την Τρίτη 21 Νοεμβρίου, με το ποσό να φτάνει τουλάχιστον τα 4.300.000 ευρώ. Οι τυχεροί αριθμοί στη σημερινή κλήρωση είναι οι εξής: 13, 16, 39, 41, 42 και τζόκερ ο αριθμός: 8. Πηγή: Sport-Fm

Το παιχνίδι ανάμεσα στην ΑΕΚ και τον Παναθηναϊκό για την Basket League και τα ματς των προκριματικών του Euro 2024 ξεχωρίζουν στο πρόγραμμα με τις αθλητικές μεταδόσεις. Αναλυτικά όλες οι επιλογές: 01:00 COSMOTE SPORT 4 HD Κλίβελαντ Καβαλίερς – Ντένβερ Νάγκετς NBA 03:00 COSMOTE SPORT 7 HD Γιούτα Τζαζ – Φοίνιξ Σανς NBA 17:15 ΕΡΤ3 Παναθηναϊκός – ΑΕΚ Basket League 21:30 COSMOTE SPORT 7 HD Βίρτους Μπολόνια – Μπρέσια Lega Basket Serie A 21:45 Novasports Premier League Βόρεια Μακεδονία – Αγγλία Προκριματικά EURO 2024 21:45 Novasports Start Σλοβενία – Καζακστάν Προκριματικά EURO 2024 21:45 Novasports 5HD Αλβανία – Νησιά Φερόε Προκριματικά EURO 2024 21:45 Novasports 4HD Σαν Μαρίνο – Φινλανδία Προκριματικά EURO 2024 21:45 Novasports 3HD Τσεχία – Μολδαβία Προκριματικά EURO 2024 21:45 Novasports 2HD Βόρεια Ιρλανδία – Δανία Προκριματικά EURO 2024 21:45 Novasports 1HD Ουκρανία – Ιταλία Προκριματικά EURO 2024 Πηγή: Sport-Fm

Ενημερωθείτε από το zougla.gr για τα αποτελέσματα της 7ης αγωνιστικής του πρωταθλήματος της Basket League, καθώς και για το πώς έχει διαμορφωθεί η βαθμολογία. Η αυλαία της αγωνιστικής πέφτει τη Δευτέρα με το ντέρμπι ανάμεσα στην ΑΕΚ και τον Παναθηναϊκό στο κλειστό των Άνω Λιοσίων. Τα αποτελέσματα της 7ης αγωνιστικής: BASKET LEAGUE 7η ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ (18-20/11/2023) Περιστέρι-Λαύριο 89-87 ΠΑΟΚ-Άρης 82-76 Κολοσσός Ρ.-Καρδίτσα 73-67 Προμηθέας Π.-Απόλλων Π. 106-68 Μαρούσι-Ολυμπιακός 83-111 Παναθηναϊκός-ΑΕΚ (20/11, 17:15, ΕΡΤ3) -κεκλεισμένων των θυρών- H ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ (σε 7 αγώνες) ΟΜΑΔΑ Β. Ολυμπιακός 13 Παναθηναϊκός 12 -6αγ. Προμηθέας 12 Περιστέρι 11 ΠΑΟΚ 11 Άρης 11 Λαύριο 10 Κολοσσός 10 ΑΕΚ 9 -6αγ. Mαρούσι 9 Απόλλων Π. 8 Καρδίτσα 7 Πηγή: Sport-Fm

Το φινάλε των προκριματικών στον 10ο και στον 1ο όμιλο, βρήκε αφενός την Πορτογαλία να ρίχνει «αυλαία» με το απόλυτο νικών (10Χ10), αφετέρου την Ισπανία να παίρνει την πρωτιά μετά την επικράτησή της επί της Γεωργίας. Οι Ίβηρες έκαναν ένα ονειρεμένο τουρνουά, έχοντας την καλύτερη επίθεση με 36 γκολ και την δεύτερη καλύτερη άμυνα με 2 (η Γαλλία έχει δεχτεί ένα τέρμα, αλλά θα δώσει ακόμη ένα ματς με την Εθνική Ελλάδας την Τρίτη). Σαφώς και μπορούν να κάνουν όνειρα ενόψει της τελικής φάσης του EURO, μετά και τη σημερινή άνετη νίκη τους με 2-0 επί της Ισλανδίας στο «Χοσέ Αλβαλάδε» της Λισαβόνας. Τα πράγματα στον 1ο όμιλο είχαν ξεκαθαρίσει νωρίτερα και το μόνο που έμενε να γίνει γνωστό ήταν ποια από τις Ισπανία και Σκωτία, που θα βρεθούν το προσεχές καλοκαίρι στην τελική φάση του EURO 2024, θα έπαιρνε την πρωτιά. Η ομάδα που τερμάτισε στην κορυφή ήταν τελικά η «φούρια ρόχα» μετά την αποψινή της νίκη με 3-1 επί της Γεωργίας, η οποία είχε ήδη εξασφαλίσει την είσοδό της στα play offs του Nations League (πιθανώς να βρεθεί στο δρόμο της Ελλάδας στον τελικό). Δεύτερη στο γκρουπ ήταν η Σκωτία, που αναδείχθηκε ισόπαλη με το «χορταστικό» 3-3 απέναντι στη Νορβηγία, στο «Χάμπτεν Παρκ» της Γλασκόβης. Την Πορτογαλία στα γήπεδα της Γερμανίας ήταν γνωστό ότι θ΄ ακολουθήσει και η Σλοβακία, η οποία με ανατροπή νίκησε 2-1 εκτός έδρας τη Βοσνία/Ερζεγοβίνη. Οι Βόσνιοι, με το Λουξεμβούργο (μπορεί να βρεθεί στο δρόμο της Εθνικής στις 21/03), που την ίδια ώρα έφευγε με το «διπλό» (1-0) από το Βαντούζ απέναντι στο Λιχτενστάιν, θα έχουν μία δεύτερη ευκαιρία να βρεθούν στους τελικούς του EURO, μέσω των πλέι οφ του Nations League. Αναλυτικά τα αποτελέσματα και οι σκόρερ της 10ης αγωνιστικής στους 10 προκριματικούς ομίλους του EURO 2024: 1ος όμιλος Ισπανία-Γεωργία 3-1 (4΄ Λε Νορμάντ, 55΄ Τόρες, 72΄ αυτ. Λοχοσβίλι – 10΄ Κβαρατσκέλια) Σκωτία-Νορβηγία 3-3 (13΄ πεν. ΜακΓκιν, 33΄ αυτ. Όστιγκαρντ, 59΄ Αρμστρονγκ – 3΄ Ντόνουμ, 20΄ Λάρσεν, 86΄ Ελιουνούσι) Ρεπό: Κύπρος 2ος όμιλος ΕΛΛΑΔΑ-Γαλλία 21/11, 21:45 Γιβραλτάρ-Ολλανδία 21/11, 21:45 Ρεπό: Ιρλανδία 3ος όμιλος Ουκρανία-Ιταλία 20/11, 21:45 Β. Μακεδονία-Αγγλία 20/11, 21:45 Ρεπό: Μάλτα 4ος όμιλος Κροατία-Αρμενία 21/11, 21:45 Ουαλία-Τουρκία 21/11, 21:45 Ρεπό: Λετονία 5ος όμιλος Τσεχία-Μολδαβία 20/11, 21:45 Αλβανία-Νησιά Φερόε 20/11, 21:45 Ρεπό: Πολωνία 6ος όμιλος Βέλγιο-Αζερμπαϊτζάν 5-0 (17΄, 26΄, 30΄, 37΄ Λουκάκου, 90΄ Τροσάρ) Σουηδία-Εσθονία 2-0 (22΄ Κλάεσον, 55΄ Φόρσμπεργκ) Ρεπό: Αυστρία 7ος όμιλος Ουγγαρία-Μαυροβούνιο 3-1 (67΄, 68΄ Σομποσλάι, 90΄+3 Άνταμ Νάγκι – 36΄ Ρούμπεζιτς) Σερβία-Βουλγαρία 2-2 (17΄ Βελίκοβιτς, 82΄ Μπάμπιτς – 59΄ Ρούσεφ, 69΄ Ντεσπόντοφ) Ρεπό: Λιθουανία 8ος όμιλος Β. Ιρλανδία-Δανία 20/11, 21:45 Σλοβενία-Καζακστάν 20/11, 21:45 Σαν Μαρίνο-Φινλανδία 20/11, 21:45 9ος όμιλος Ρουμανία-Ελβετία 21/11, 21:45 Ανδόρα-Ισραήλ 21/11, 21:45 Κόσοβο-Λευκορωσία 21/11, 21:45 10ος όμιλος Πορτογαλία-Ισλανδία 2-0 (37΄ Φερνάντες, 66΄ Όρτα) Λιχτενστάιν-Λουξεμβούργο 0-1 (69΄ Ροντρίγκες) Βοσνία-Σλοβακία 1-2 (49΄ αυτ. Χροσόβσκι – 52΄ Μπόζενικ, 71΄ Σάτκα) 21 Μαρτίου 2024: Hμιτελικοί play off 26 Μαρτίου 2024: Tελικοί play off Πηγή: Sport-Fm

Υλικά Συνταγής • 1,5 κούπα ρύζι • 5 κ.σ. λάδι • 1 κρεμμύδι ξερό ψιλ/νο • 250 γρ. φρέσκα μανιτάρια σε φέτες • 1 σακουλάκι μανιτάρια πορτσίνι (10 γρ.) • Μισή κούπα άσπρο ξηρό κρασί • 3 κούπες περίπου ζωμό λαχανικών ή 3 κούπες νερό που διαλύουμε μέσα έναν κύβο λαχανικών • 1 κ.σ. βούτυρο • 4-5 κ.σ. παρμεζάνα τριμμένη • Αλάτι και πιπέρι Εκτέλεση Συνταγής Μουσκεύουμε στο χλιαρό κρασί τα μανιτάρια πορσίνι για 15 λεπτά περίπου να μαλακώσουν. Τα αφαιρούμε από το κρασί, τα στύβουμε καλά και τα ψιλοκόβουμε. Σουρώνουμε το κρασί. Ζεσταίνουμε το λάδι και ρίχνουμε το κρεμμύδι, τα μανιτάρια τα φρέσκα και τα πορσίνι να σοταριστούν. Προσθέτουμε το ρύζι και αλατοπιπερώνουμε, αλλά με προσοχή αν βάλουμε μέσα παρμεζάνα. Σοτάρουμε ελαφρά το ρύζι. Ρίχνουμε το κρασί και ανακατεύουμε σε μέτρια φωτιά το μείγμα του ρυζιού μου μέχρι να εξατμιστεί όλο το υγρό. Στη συνέχεια ρίχνουμε σιγά σιγά ζωμό στο ρύζι, ανακατεύοντας συνεχώς μέχρι να απορροφηθεί. Η διαδικασία αυτή θα κρατήσει περίπου 20 λεπτά. Η φωτιά θα είναι στο χαμηλό για να προλάβει να ψηθεί το ρύζι. Στο τέλος, αν θέλουμε προσθέτουμε το βούτυρο και 1-2 κ.σ. παρμεζάνα. Προσθέτουμε επιπλέον παρμεζάνα από πάνω, μόλις σερβίρουμε το ριζότο, το οποίο θα είναι αρκετά λασπώδες (δεν μοιάζει με το πιλάφι). Αφήστε το με υγρασία. Πηγή: Sidagi

Υλικά Συνταγής 250 γρ. λευκή σοκολάτα 4 κρόκους αυγών ½ φλιτζάνι ζάχαρη 6 φύλλα ζελατίνας( 10 γρ.) 1 κουταλιά λικέρ Amaretto 3 φλιτζάνια κρέμα γάλακτος 1 φλιτζάνι γλυκό βύσσινο Εκτέλεση Συνταγής Χτυπάτε τους κρόκους στο μπολ του μίξερ σε δυνατή ταχύτητα. Προσθέτετε τη ζάχαρη, ανακατεύετε, ρίχνετε το μείγμα σε ένα μεταλλικό μπολ και το βάζετε σε μπεν μαρί. Ανακατεύετε μέχρι να ζεσταθεί και να φουσκώσει. Μουσκεύετε τα φύλλα ζελατίνας σε κρύο νερό, τα στύβετε, τα ρίχενετ στοςυ κρόκους και ανακατεύετε. Προσθέτετε το λικέρ και τη σοκολάτα, αφού τη λιώσετε σε μπεν μαρί. Χτυπάτε στο μπολ του μίξερ την κρέμα γάλακτος σε σφιχτή κρέμα και ρίχνετε το μείγμα σοκολάτας λίγο λίγο. Στρώνετε με μεμβράνη μια μακρόστενη φόρμα και ρίχνετε τη μισή μους. Απλώνετε τα βύσσινα και στρώνετε την υπόλοιπη μους. Αφήνετε τη φόρμα στο ψυγείο για 3 ώρες. Αναποδογυρίζετε τη φόρμα σε μια μακρόστενη πιατέλα, αφαιρείτε τη μεμβράνη και σερβίρετε. Πηγή: Sidagi

Υλικά Συνταγής (Για 2 άτομα) 4 αβγά, χωριστά οι κρόκοι από τα ασπράδια αλάτι και πιπέρι 2 κ.σ. έ.π. ελαιόλαδο 3 κ.σ. κατίκι Δοµοκού (για το σερβίρισµα) Για τη γέμιση ½ φλ. αρακά, βρασµένο 1 φρέσκο κρεµµυδάκι, ψιλοκοµµένο 1 κ.σ. δυόσµο, ψιλοκοµµένο 1 κ.σ. άνηθο, ψιλοκοµµένο 1 κ.γ. ξύσµα λεµονιού, ακέρωτου Εκτέλεση Συνταγής Σε µεταλλικό µπολ χτυπάµε τα ασπράδια σε σφιχτή µαρέγκα. Προσθέτουµε τους κρόκους, αλάτι και µαύρο πιπέρι και ανακατεύουµε, ώστε να σχηµατιστεί ένα οµοιογενές µείγµα. Σε άλλο µπολ αναµειγνύουµε τα υλικά της γέµισης και τα προσθέτουµε στο µείγµα των αβγών. Σε φούρνο, στους 180°C, ζεσταίνουµε ένα άδειο αντικολλητικό τηγάνι (κατάλληλο για φούρνο) διαµέτρου 24-26 εκ. Ρίχνουµε το ελαιόλαδο ώστε να απλωθεί παντού και στη συνέχεια προσθέτουµε το µείγµα των αβγών. Ψήνουµε για 25-30 λεπτά, µέχρι να ροδίσει η επιφάνεια της οµελέτας και να ξεκολλήσει από τα τοιχώµατα. Σερβίρουµε µε κατίκι Δοµοκού είτε πάνω στην οµελέτα είτε στο πλάι. Πηγή: Sidagi

Ο Ηλυσιακός πέρασε νικηφόρα από του Ρέντη, πανηγυρίζοντας μία… απρόσμενη νίκη, με 3-1 επί του Ολυμπιακού, για την 5η αγωνιστική της Α1 γυναικών στο βόλεϊ. Πρόκειται για μία νίκη από τις μεγαλύτερες στην ιστορία του Ηλυσιακού στο βόλεϊ γυναικών. Η ομάδα των Ιλισίων επέστρεψε στα θετικά αποτελέσματα μετά από τρεις διαδοχικές ήττες, φτάνοντας τους 7 βαθμούς. Την ίδια ώρα, η ομάδα του Πειραιά έμεινε με 9 βαθμούς, μετά από μία κακή εμφάνιση. Αυτή ήταν η δεύτερη ήττα για την ομάδα του Πειραιά τη φετινή σεζόν. Δυσκολεύτηκε να περάσει από τη Βούλα ο Παναθηναϊκός, αλλά στο τέλος επικράτησε με 3-2 στο τάι μπρέικ της Θέτιδας, αφήνοντας, όμως έναν βαθμό στα νότια προάστια της Αττικής. Οι «πράσινες», πάντως προσπέρασαν τον Ολυμπιακό στον βαθμολογικό πίνακα και βρίσκονται στο +1 από τις «ερυθρόλευκες», αλλά στο -3 από την κορυφή, όπου βρίσκεται μόνη η ΑΕΚ. Τα αποτελέσματα: Μαρκόπουλο – Ακαδ. Πρωταθλητών Πεύκων 2-3 (25-18, 21-25, 23-25, 27-25 09-15) ΑΕΚ – Άρης 3-2 (21-25, 25-27, 25-15, 25-18, 15-08) Ολυμπιακός – Ηλυσιακός 1-3 (25-22, 25-27, 17-25, 21-25) Θέτις – Παναθηναϊκός 2-3 (25-20, 20-25, 21-25, 26-24, 13-15) ΑΟ Θήρας – Απολλώνιος Αναβλήθηκε ΠΑΟΚ – Λαμία 2013 19/11 Η ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ (σε 5 αγώνες) ΟΜΑΔΑ ΣΕΤ ΒΑΘ. ΑΕΚ 15-5 13 Μαρκόπουλο 12-7 10 Παναθηναϊκός 13-8 10 Ολυμπιακός 12-8 9 ΑΟ Θήρας 10-4 9 Θέτις Βούλας 11-11 8 Ηλυσιακός 8-11 7 Ακαδ. Πρωταθλητών Πεύκων 9-11 6 Απολλώνιος 7-10 5 Άρης 9-13 5 ΠΑΟΚ 3-11 2 Λαμία 2-12 0 Πηγή: Sport-Fm

Το χρονικό μίας προαναγγελθείσης συμφωνίας ολοκληρώθηκε το βράδυ του Σαββάτου, καθώς η Αλ Ιτιχάντ ανακοίνωσε την πρόσληψη του Μαρσέλο Γκαγιάρδο. Ο Αργεντίνος προπονητής θα αναλάβει για πρώτη φορά ομάδα εκτός Λατινικής Αμερικής, έχοντας οδηγήσει την Ρίβερ Πλέιτ σε 417 αγώνες και έχοντας κατακτήσει 14 τίτλους σε οκτώ χρόνια. Το ύψος του συμβολαίου που υπέγραψε ο 47χρονος προπονητής φτάνει στα 15 εκατομμύρια ευρώ! Το ντεμπούτο του Γκαγιάρδο στον πάγκο της Αλ Ιτιχάντ είναι πολύ πιθανό να πραγματοποιηθεί την Παρασκευή (24/11) κόντρα στην Αλ Ετιφάκ. Πηγή: Sport-Fm

Ο Νόβακ Τζόκοβιτς (Νο 1) εκμεταλλεύτηκε τα πολλά αβίαστα λάθη του Κάρλος Αλκαράθ (Νο 2) και αφού τον νίκησε 2-0 σετ, πέρασε στον 9ο τελικό της καριέρας του στα ATP Finals (19/11, 19:00 COSMOTE SPORT 6), όπου θα αντιμετωπίσει ξανά τον Γιανίκ Σίνερ (Νο 4). Ο Σέρβος πρωταθλητής έπαιξε εξαιρετικά, ανάγκασε τον αντίπαλό του σε ασυνήθιστα πολλά λάθη και με το επιβλητικό 6-3, 6-2 πέρασε στον 9ο τελικό του στα ATP Finals και θα προσπαθήσει να γίνει ο πρώτος με 7 τίτλους. Για να το καταφέρει αυτό, πρέπει στον τελικό να επικρατήσει του Γιανίκ Σίνερ, ο οποίος παίζει εντός έδρας και τον νίκησε στο ματς του ομίλου. Ο Ιταλός μάλιστα ήταν εκείνος που «χάρισε» στον Νόλε την πρόκριση στα ημιτελικά με τη νίκη του κόντρα στον Ρούνε. Οι περισσότεροι περίμεναν ματσάρα, όμως ο Τζόκοβιτς ήταν σε beast-mode και έκανε τον Αλκαράθ να μοιάζει κοινός θνητός. Ο άσος από την Μούρθια έκανε πολλά λάθη και το πλήρωσε στο 8ο game του πρώτου σετ, όταν έχασε το σερβίς του και βρέθηκε πίσω με 1-0, όπως και στην αρχή του δεύτερου, που είδε τον Σέρβο να ξεφεύγει με 3-1. Χρειάστηκε να σβήσει break-point για να αποφύγει το 1-4 ο «Τσάρλι», που μείωσε σε 3-2 και είχε και την ευκαιρία του να επιστρέψει στο ματς αλλά ο Τζόκοβιτς κράτησε το σερβίς του για το 4-2 και στη συνέχεια έκανε και δεύτερο break για να κλείσει το ματς έπειτα από 1 ώρα και 29 λεπτά. Πηγή: Sport-Fm